Tuhan Yesus pung Carita Bae,
iko
Lukas
1. Kanapa ko Lukas tulis ini carita (1:1 - 1:4)
2. Tuhan pung ana bua dari sorga kasi tau memang Yohanis Tukang Sarani pung jadi (1:5 - 1:25)
3. Tuhan pung ana bua dari sorga datang katumu deng Maria (1:26 - 1:38)
4. Maria pi lia sang Elisabet (1:39 - 1:45)
5. Maria puji-puji sang Tuhan Allah (1:46 - 1:56)
6. Elisabet barana ame sang Yohanis (1:57 - 1:66)
7. Sakaria puji-puji sang Tuhan Allah (1:67 - 1:80)
8. Maria barana sang Tuhan Yesus (2:1 - 2:7)
9. Tuhan Allah kasi tau sang gambala dong (2:8 - 2:20)
10. Itu Ana mea, dong kasi nama Yesus (2:21 - 2:21)
11. Dong bawa Ana mea Yesus pi Ruma Sambayang Pusat (2:22 - 2:24)
12. Ba'i tua Simeon bilang itu Ana mea Yesus tu, andia Kristus yang Tuhan Allah su janji (2:25 - 2:35)
13. Nene Hana minta tarima kasi sang Tuhan, tagal Yesus (2:36 - 2:38)
14. Mama-bapa deng Ana kambali pi kampong Nasaret (2:39 - 2:40)
15. Nyong Yesus di Ruma Sambayang Pusat (2:41 - 2:52)
16. Yohanis Tukang Sarani angka dia pung karjá (3:1 - 3:20)
17. Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (3:21 - 3:22)
18. Tuhan Yesus pung moyang dong, iko bapa Yusuf (3:23 - 3:38)
19. Setan dong pung bos coba sang Tuhan Yesus (4:1 - 4:13)
20. Tuhan Yesus pi di Galilea ko mulai kasi tau orang so'al Tuhan pung Kabar Bae (4:14 - 4:15)
21. Orang dong sonde tarima sang Tuhan Yesus di Nasaret (4:16 - 4:30)
22. Tuhan Yesus usir setan dari satu orang (4:31 - 4:37)
23. Tuhan Yesus bekin bae Simon pung mama mantu, deng banya orang lai (4:38 - 4:41)
24. Tuhan Yesus pi kasi tau Kabar Bae di ruma-ruma sambayang dong (4:42 - 4:44)
25. Dong pukat dapa ikan bam-banya (5:1 - 5:11)
26. Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang kaná panyaki kusta (5:12 - 5:16)
27. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu (5:17 - 5:26)
28. Tuhan Yesus pange sang Lewi ko iko sang Dia (5:27 - 5:32)
29. Guru agama dong bakanjar deng Tuhan Yesus so'al puasa (5:33 - 5:39)
30. Orang karitik sang Tuhan Yesus dong so'al hari barenti karjá (6:1 - 6:5)
31. Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang tangan mati sablá (6:6 - 6:11)
32. Tuhan Yesus pili ame Dia pung ana bua dua blas orang (6:12 - 6:16)
33. Tuhan Yesus bekin bae banya orang (6:17 - 6:19)
34. Orang yang dapa ontong, deng orang yang dapa calaka (6:20 - 6:26)
35. Bosong musti sayang bosong pung musu dong (6:27 - 6:36)
36. Jang maen karitik sambarang (6:37 - 6:42)
37. Orang pung asli kantara dari dia pung bekin (6:43 - 6:45)
38. Orang pintar deng orang bodo bangun ruma (6:46 - 6:49)
39. Tuhan Yesus bekin bae tantara Roma pung ana karjá (7:1 - 7:10)
40. Tuhan Yesus kasi idop satu janda pung ana (7:11 - 7:17)
41. Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus (7:18 - 7:35)
42. Tuhan Yesus makan pesta di Simon pung ruma (7:36 - 7:50)
43. Parampuan dong yang iko sang Tuhan Yesus (8:1 - 8:3)
44. Umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam (8:4 - 8:8)
45. Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka pake umpama (8:9 - 8:10)
46. Tuhan Yesus kasi tau itu umpama so'al bibit pung arti (8:11 - 8:15)
47. Umpama so'al tutu lampu pake pareu tana (8:16 - 8:18)
48. Tuhan Yesus pung kelu yang batúl dong (8:19 - 8:21)
49. Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (8:22 - 8:25)
50. Tuhan Yesus usir setan dari orang gila (8:26 - 8:39)
51. Tuhan Yesus kasi idop kambali Yairus pung ana nona, deng bekin bae parampuan yang saki dara loos (8:40 - 8:56)
52. Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dua blas orang (9:1 - 9:6)
53. Raja Herodes bingung so'al Tuhan Yesus (9:7 - 9:9)
54. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang (9:10 - 9:17)
55. Petrus mulai sadar, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu (9:18 - 9:21)
56. Tuhan Yesus omong so'al Dia pung mati, deng Dia pung idop kambali (9:22 - 9:27)
57. Tuhan Yesus jadi laen di atas gunung (9:28 - 9:36)
58. Tuhan Yesus bekin bae ana yang takaná setan jahat (9:37 - 9:43a)
59. Tuhan Yesus omong ulang lai so'al Dia pung mati (9:43b - 9:45)
60. Sapa yang jadi orang nomer satu (9:46 - 9:48)
61. Orang yang sonde malawan, dia tu kotong pung kawan (9:49 - 9:50)
62. Orang di satu kampong di Samaria sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (9:51 - 9:56)
63. Sarat iko sang Tuhan Yesus (9:57 - 9:62)
64. Tuhan Yesus utus ana bua tuju pulu dua orang (10:1 - 10:12)
65. Orang yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (10:13 - 10:16)
66. Tuju pulu dua utusan dong kambali (10:17 - 10:20)
67. Tuhan Yesus pung hati babunga (10:21 - 10:24)
68. Orang Samaria yang hati mas (10:25 - 10:37)
69. Tuhan Yesus, Ma'a deng Mia (10:38 - 10:42)
70. “Ajar sang botong sambayang” (11:1 - 11:13)
71. Tuhan Yesus sonde pake kuasa dari setan dong pung bos (11:14 - 11:23)
72. Setan mau pulang pi dia pung ruma lama (11:24 - 11:26)
73. Yang paling ontong (11:27 - 11:28)
74. Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti do! (11:29 - 11:32)
75. Idop taráng (11:33 - 11:36)
76. Tuhan Yesus togor orang Yahudi pung kapala agama dong (11:37 - 11:54)
77. Jaga diri ko jang iko orang Farisi dong pung pura-pura (12:1 - 12:3)
78. Manusia pung nilei di muka Tuhan Allah (12:4 - 12:7)
79. Jang malu mangaku sang Tuhan Yesus (12:8 - 12:12)
80. Carita orang kaya yang bodo (12:13 - 12:21)
81. Parcaya sa sang Tuhan Allah (12:22 - 12:31)
82. Simpan harta di sorga (12:32 - 12:34)
83. Tukang suru-suru yang siap layani siang-malam (12:35 - 12:40)
84. Ana bua yang satia, deng ana bua yang sonde satia (12:41 - 12:48)
85. Tuhan Yesus pung ajaran sonde bawa dame (12:49 - 12:53)
86. Kanál bae-bae hari susa pung tanda-tanda dong (12:54 - 12:56)
87. Badame deng bosong pung musu dong (12:57 - 12:59)
88. Kasi tenga idop yang jahat, ko bale iko Tuhan pung mau-mau (13:1 - 13:5)
89. Pohon yang sonde baboa, sama ke Tuhan pung orang yang sonde ada pung hasil (13:6 - 13:9)
90. Tuhan Yesus bekin bae parampuan balakang bongko, kaná deng hari sambayang (13:10 - 13:17)
91. Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang paling kici (13:18 - 13:19)
92. Tuhan Yesus kasi umpama so'al ragi (13:20 - 13:21)
93. Sorga pung pintu kici ana (13:22 - 13:30)
94. Tuhan Yesus jato kasian sang kota Yerusalem pung isi (13:31 - 13:35)
95. Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari sambayang (14:1 - 14:6)
96. Jang cari-cari muka (14:7 - 14:14)
97. Umpama so'al pesta bésar (14:15 - 14:24)
98. Bareken bae-bae dolo, baru iko sang Tuhan Yesus (14:25 - 14:33)
99. Orang yang sonde pantas iko sang Tuhan Yesus, sama ke garam yang sonde ada pung guna lai (14:34 - 14:35)
100. Domba yang ilang (15:1 - 15:7)
101. Doi perak yang ilang (15:8 - 15:10)
102. Ana yang ilang (15:11 - 15:32)
103. Kapala urusan yang lihai (16:1 - 16:13)
104. Tuhan Yesus omong so'al doi, so'al Tuhan pung Kabar Bae, deng so'al kawin-cere (16:14 - 16:18)
105. Carita orang kaya deng Lasarus (16:19 - 16:31)
106. Tuhan Yesus ajar so'al orang yang jato sala, deng yang minta ampon (17:1 - 17:4)
107. Orang musti parcaya Tuhan Allah pung kuasa (17:5 - 17:6)
108. Orang karjá yang bae, iko dia pung bos pung mau (17:7 - 17:10)
109. Tuhan Yesus bekin bae sapulu orang kusta (17:11 - 17:19)
110. Tuhan Yesus carita so'al hari kiamat, deng Dia pung datang kambali (17:20 - 17:37)
111. Carita so'al janda satu, deng hakim yang sonde bae (18:1 - 18:8)
112. Orang Farisi satu deng tukang tagi bea satu pi sambayang (18:9 - 18:14)
113. Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana-ana (18:15 - 18:17)
114. Orang kaya yang kapingin maso sorga (18:18 - 18:30)
115. Su tiga kali Tuhan Yesus omong Dia pung mati (18:31 - 18:34)
116. Tuhan Yesus bekin bae orang buta satu (18:35 - 18:43)
117. Tuhan Yesus katumu satu tukang tagi bea, nama Sakeos (19:1 - 19:10)
118. Carita so'al budak yang ator bae-bae dia pung tuan pung doi (19:11 - 19:27)
119. Tuhan Yesus maso pi kota Yerusalem (19:28 - 19:40)
120. Tuhan Yesus manangis kasi Yerusalem (19:41 - 19:44)
121. Tuhan Yesus maso pi Ruma Sambayang Pusat (19:45 - 19:48)
122. Dong baso'al Tuhan Yesus pung hak deng kuasa (20:1 - 20:8)
123. Carita tukang garap kabón anggor (20:9 - 20:19)
124. “Kasi Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak” (20:20 - 20:26)
125. Tuhan Yesus ajar so'al idop kambali dari mati (20:27 - 20:40)
126. Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, deng dia pung Bos ju (20:41 - 20:44)
127. Ati-ati deng guru agama yang tutu dong pung sala (20:45 - 20:47)
128. Janda miskin kasi kolekte yang paling bésar (21:1 - 21:4)
129. Tuhan Yesus kasi tau Ruma Sambayang Pusat pung rubu (21:5 - 21:6)
130. Hari-hari susa deng sangsara (21:7 - 21:19)
131. Yerusalem pung jato (21:20 - 21:24)
132. Manusia Tulen pung datang (21:25 - 21:28)
133. Umpama dari pohon (21:29 - 21:33)
134. Parlú jaga-jaga Tuhan pung datang (21:34 - 21:38)
135. Kapala agama Yahudi pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Tuhan Yesus (22:1 - 22:2)
136. Yudas jual buang sang Tuhan Yesus (22:3 - 22:6)
137. Tuhan Yesus pung ana bua dong sadia pesta Paska (22:7 - 22:13)
138. Pesta Paska (22:14 - 22:23)
139. Tuhan Yesus pung ana bua dong bakanjar so'al sapa yang paling bésar (22:24 - 22:30)
140. Tuhan Yesus kasi tau nanti Petrus manyangkal sang Dia (22:31 - 22:34)
141. Tuhan Yesus pung orang musti siap kaná susa (22:35 - 22:38)
142. Tuhan Yesus pi sambayang di gunung Saitun (22:39 - 22:46)
143. Dong tangkap sang Tuhan Yesus (22:47 - 22:53)
144. Petrus manyangkal sang Tuhan Yesus (22:54 - 22:62)
145. Dong papoko deng hina sang Tuhan Yesus (22:63 - 22:65)
146. Tuhan Yesus di tampa urus parkara agama (22:66 - 22:71)
147. Dong bawa sang Tuhan Yesus pi gubernor Pilatus (23:1 - 23:5)
148. Gubernor kirim Tuhan Yesus pi raja Herodes (23:6 - 23:12)
149. Gubernor kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus (23:13 - 23:25)
150. Dong paku tagantong sang Tuhan Yesus di kayu palang (23:26 - 23:43)
151. Tuhan Yesus mati (23:44 - 23:49)
152. Dong kubur sang Tuhan Yesus (23:50 - 23:56)
153. Tuhan Yesus idop kambali! (24:1 - 24:12)
154. Dua ana bua katumu sang Tuhan Yesus di jalan pi Emaus (24:13 - 24:35)
155. Tuhan Yesus tunju muka sang ana bua dong (24:36 - 24:49)
156. Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga (24:50 - 24:53)



Tuhan Yesus pung Carita Bae,
iko
Lukas
Kanapa ko Lukas tulis ini carita
11-3Bapa Teofilus*Nama Teofilus dalam bahasa Yunani pung arti, bilang, ‘orang yang sayang sang Tuhan’. Ini Lukas pung buku partama yang dia tulis kasi sang Teofilus. yang terhormat.
Salamat.
Banya orang su coba tulis carita so'al hal-hal yang su jadi di botong pung teng-tenga. Dong tulis itu carita dong, pake carita-carita yang bataputar dari botong pi botong dari dolu, yang botong dapa tau dari Tuhan Yesus pung orang dalam dong, deng dari orang laen ju yang lia deng mata kapala sandiri. Samua carita tu, iko parsís-parsís ke Tuhan Allah pung janji memang dari dolu.
Jadi, beta su pareksa sampe alus-alus itu hal dong samua, mulai dari dia pung akar carita. Ais beta putus ko tulis ame itu samua deng bae-bae, iko dia pung urutan. Deng bagitu, pak bisa tau parsís apa yang su jadi. 4Deng pak ju bisa parcaya, bilang, apa yang orang dong su carita kasi tu, bukan carita putar-balek. Samua tu, batúl-batúl ada!
Tuhan pung ana bua dari sorga kasi tau memang Yohanis Tukang Sarani pung jadi
5Ini carita pung akar bagini: waktu raja Herodes pegang parenta di propinsi Yudea, ada satu orang, nama Sakaria. Dia tu, satu kapala agama Yahudi. Deng dia ju, anggota dari ba'i Abia pung kalompok kapala agama dong. Sakaria pung bini, nama Elisabet. Dia ju dari turunan kapala agama dong, te dia tu, ba'i Musa pung kaka Harun pung turunan.a1 Sajara Isra'el deng Yahuda 24:10; Kaluar dari Masir 7:7 6Dong dua idop lurus iko Tuhan Allah pung parenta deng atoran samua. Orang ju hormat sang dong. 7Dong dua ju su tua, ma sonde ada pung ana, te Elisabet pung tampa ana tu, ada tatutu.
8Satu kali, Sakaria deng dia pung kalompok Abia dong dapa roster karjá di Ruma Sambayang Pusat di kota Yerusalem. 9Iko dong pung biasa, itu kapala agama dong hela lot, ko mau tau sapa yang dapa tugas maso pi di itu Ruma Sambayang Pusat pung Kamar Paling Barisi. Di situ, itu orang musti bakar kayu wangi di Tuhan Allah pung muka. Itu hari, lot jato kaná di Sakaria. 10Ais ju dia maso pi. Waktu dia ada bakar kayu wangi dalam itu Kamar, orang bam-banya dong ada sambayang di kintal situ. 11Takuju sa, ju Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga, datang badiri di tampa bakar kayu wangi pung sablá kanan. Kapala agama Yahudi bakar kayu wangi
12Lia bagitu, ju Sakaria taku mo mati, sampe sonde tau mau bekin apa. 13Ma itu ana bua dari sorga omong, bilang, “Sakaria! Jang taku, é! Te Tuhan Allah su dengar lu pung sambayang. Jadi, lu pung bini nanti barana satu ana laki-laki kasi sang lu. Lu musti kasi nama sang dia, Yohanis. 14Nanti banya orang ju iko sanáng sama-sama deng bosong, tagal bosong su dapa ana. Ini ana nanti bekin lu pung hati babunga. 15Tuhan pung Roh yang Barisi pung kuasa ada sama-sama deng dia, mulai dari dia pung mama masi dudu parú sang dia. Dia musti pamali minum samua minuman karás. Waktu dia su bésar datang, Tuhan Allah pake sang dia jadi orang pantíng.bDaftar Sensus 6:3 16Nanti dia buju banya orang Isra'el ko bale iko dong pung Bos, andia Tuhan Allah. 17Dia pung sifat deng kuasa nanti parsís ke ba'i Elia, andia Tuhan pung jubir dari dolu. Dia datang lebe dolo dari kotong pung Bos. Dia bekin orang tua dong pung hati bale sayang sang dong pung ana-ana dong. Deng orang yang bale balakang sang Tuhan dia oba ju, ko dong bale iko sang Tuhan pung mau. Deng bagitu, dia bekin orang dong sadia dong pung hati ko tarima Bos pung datang.”cMaleaki 4:5-6
18Ma Sakaria bale tanya itu ana bua, bilang, “Mana bisa?! Beta deng beta pung bini su tua bagini! Karmana ko beta bisa tau ini hal samua bisa jadi?”
19Ais, itu ana bua manyao, bilang, “Bagini! Beta ni, Gabriel, Tuhan Allah pung tukang suru-suru. Dia sandiri yang suru beta datang ko kasi tau ini kabar bae sang lu.dDaniel 8:16, 9:21 20Ma lu sonde mau parcaya beta pung omong. Jadi, dia pung tanda yang lu minta bagini! Lu pung lida takancing, deng lu sonde bisa omong apa-apa mulai sakarang, sampe deng bosong dapa ame itu ana. Nanti lu lia sandiri sa. Te apa yang beta bilang ni nanti jadi, pas deng dia pung waktu.”
21Orang banya yang ada sambayang di luar, su tabingung-bingung, tagal Sakaria sonde tau kaluar-kaluar. 22Waktu dia kaluar datang, dia su sonde bisa omong apa-apa lai. Ais dia kasi sein sang dong pake tangan, ju dong mangarti, bilang, Tuhan su kasi tunju sang dia satu hal yang heran dalam itu Kamar Paling Barisi.
23Dong pung tugas abis, ju Sakaria pulang pi dia pung ruma. 24-25Sonde lama ju Elisabet dudu parú. Ju dia kurung diri dalam ruma sampe lima bulan. Dia omong, bilang, “Puji Tuhan! Ahirnya Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang beta. Kalo beta su dapa turunan, orang dong su sonde bekin malu sang beta lai.”
Tuhan pung ana bua dari sorga datang katumu deng Maria
26Waktu Elisabet pung parú su jalan anam bulan, ju Tuhan Allah kirim Dia pung ana bua dari sorga, pi satu kampong di propinsi Galilea, nama Nasaret. Itu ana bua pung nama, Gabriel. 27Di Nasaret ada satu nona, nama Maria. Maria su batunangan deng satu laki-laki, nama Yusuf. Yusuf tu, raja Daud pung turunan. Naa, Gabriel pi katumu deng itu nona Maria.eMateos 1:18 28Dia kasi tunju dia pung diri sang itu nona, ju dia bilang, “Salamat, nona, ó! Tuhan Allah su pili ame sang lu, ko mau bekin satu hal bae kasi sang lu. Tuhan Allah ada sama-sama deng lu, Maria.”
29Dengar bagitu, ju Maria bingung deng itu ana bua pung omong. Dia sonde mangarti dia pung maksud apa. 30Ju itu ana bua sambung lai, bilang,
“Maria! Lu sonde usa taku.
Te Tuhan Allah pung maksud kasi tunju Dia pung hati bae sang lu.
31Sonde lama lai, lu su dudu parú,
ais nanti lu barana ame satu ana laki-laki.
Lu musti kasi nama sang Dia, Yesus. Dalam bahasa Ibrani, Yeshua pung arti, bilang ‘Tuhan Allah kasi salamat orang’. ‘Yeshua’ tu, andia Yesus dalam bahasa Yunani. Lia ju Mateos 1:21.
32Dia nanti jadi Orang bésar.
Nanti Tuhan subu sang Dia, bilang, ‘Dia tu, Beta pung Ana sandiri.’
Andia, Ana dari Tuhan Allah yang Paling Tinggi.
Nanti Tuhan Allah angka sang Dia ko pegang parenta,
sama ke Dia pung nene-moyang raja Daud.
33Dia yang nanti pegang parenta tarús-tarús sang orang Isra'el dong.Bahasa Yunani tulis, bilang, ‘Dia parenta sang Yakob pung ruma’. Dia pung maksud, bilang, ‘Dia parenta sang orang Isra'el dong’.
Te Dia pung parenta sonde tau abis-abis.”f2 Samuel 7:12, 13, 16, Yesaya 9:7
34Ma Maria tanya sang Gabriel, bilang, “Beta ni, sonde parná tidor bakumpul deng satu laki-laki ju! Karmana ko beta bisa dudu parú?”
35Ais Gabriel manyao, bilang, “Bagini! Nanti Tuhan pung Roh yang Barisi datang sang lu. Deng Tuhan Allah yang Paling Tinggi pung kuasa nanti tutu ame sang lu. Deng bagitu, Ana yang nanti lu barana ame tu, batúl-batúl barisi. Te Dia tu, Tuhan Allah pung Ana.
36Jang heran! Te lu pung kelu satu, nama Elisabet, su dudu parú ju. Orang bilang dia su sonde bisa barana, tagal dia su tua. Ma sakarang dia pung parú su jalan anam bulan. 37Te buat Tuhan Allah, samua bisa jadi!”gCarita Mula-mula 18:14
38Ais Maria manyao, bilang, “Bae. Beta ni Tuhan Allah pung hamba. Biar ko samua jadi iko ke lu pung omong tu. Beta sadia iko Tuhan pung mau sa.”
Ais ju itu ana bua dari sorga jalan kasi tenga sang dia.
Maria pi lia sang Elisabet
39-40Lewat barapa hari, ju Maria buru-buru barangkat dari Nasaret pi Sakaria pung kampong di propinsi Yudea pung da'era bagunung. Sampe di situ, dia maso memang di Sakaria pung ruma. Ju dia kasi salam sang Elisabet.
41Waktu Elisabet dapa dengar Maria pung salam tu, ju itu ana dalam Elisabet pung parú bakosi. Deng Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso sang Elisabet. 42Ais dia pange kasi tau, bilang, “Maria! Nanti orang dong angka nae lu pung nama lebe dari samua parampuan di ini dunya! Nanti orang dong ju angka nae itu Ana yang ada di dalam lu pung parú! 43Beta ju iko ta'angka, tagal beta pung Bos pung mama datang katumu sang beta. 44Bagitu lu maso datang kasi salam sang beta, langsung beta pung ana dalam parú ju bakosi tagal sanáng. 45Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae sang lu, tagal lu parcaya, bilang, Dia mau bekin iko Dia pung janji.”
Maria puji-puji sang Tuhan Allah
46Maria angka suara, bilang,
“Dari beta pung hati yang paling dalam,
beta angka nae tinggi-tinggi sang Tuhan!
47Beta pung hati babunga,
tagal Tuhan Allah kasi salamat sang beta!
48Dia su taro mata bae-bae sang beta,
Dia pung orang suru-suru yang sonde ada pung arti ni.
Mulai sakarang samua orang nanti anggap beta ni,
parampuan yang paling ontong,h1 Samuel 1:11
49tagal Tuhan bekin hal-hal heran kasi sang beta.
Dia tu, yang Paling Kuasa deng Paling Barisi.
50Tuhan Allah salalu kasi tunju rasa kasian sang samua orang yang hormat deng sémba sang Dia,
dari turunan satu pi turunan laen.
51Dia pake Dia pung kuasa,
ko bekin kaco sang orang yang kapala bésar dong.
52Dia kasi jato orang yang pegang kuasa dong,
tagal dong pung tinggi hati.
Ma Dia angka nae orang yang randá hati dong.iAyub 5:11, 12:19
53Dia kasi makan orang lapar dong sampe kinyang,
ma Dia usir buang orang kaya dong
ko pi deng tangan kosong.
54Dia tolong Dia pung orang Isra'el dong,
deng salalu tunju Dia pung rasa kasian sang dong.
55Dolu, Dia ika janji deng kotong pung nene-moyang,
andia, ba'i Abraham deng dia pung turunan samua.
Sakarang itu janji ada ta'ika tarús-tarús.”jCarita Mula-mula 17:7; 1 Samuel 2:1-10
56Ais Maria tenga deng Elisabet sampe tiga bulan. Ju dia pulang pi dia pung ruma di Nasaret.
Elisabet barana ame sang Yohanis
57Bagitu dia pung waktu su sampe, ju Elisabet barana ame satu ana laki-laki. 58Itu kabar tasiar pi dia pung kelu deng isi kampong dong, bilang, Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae deng kasi satu ana sang Elisabet. Ju dong samua iko sanáng.
59Waktu itu ana umur dalapan hari, ju dong sunat sang dia, iko orang Yahudi pung atoran. Dong mau kasi nama itu ana, Sakaria, iko dia pung bapa pung nama.kKapala Agama dong pung Atoran 12:3 60Ma dia pung mama protes, bilang, “Sonde bisa bagitu! Dia pung nama, musti Yohanis!”
61Ma dong balas, bilang, “Kanapa pili nama Yohanis? Sonde ada satu orang ju di bosong pung kelu, yang ada pake itu nama!” 62Ju dong kasi sein sang Sakaria, ko mau cari tau dia mau kasi nama sapa sang itu ana.
63Sakaria sein ko minta batu tulis. Dong kasi, ais dia tulis, bilang, “Dia pung nama Yohanis!” Ju samua orang taheran-heran.
64Takuju sa, ju Sakaria pung lida yang takancing tu, noe memang. Ju dia angka puji sang Tuhan Allah. 65Samua orang yang tenga deka-deka di situ dong, taku deng heran. Ju itu carita tasiar dari mulu pi mulu, sampe orang di gunung-gunung di propinsi Yudea dong ju tau abis. 66Orang dong yang dengar itu carita, pikir-pikir, bilang, “Su taráng, Tuhan pung kuasa ada sama-sama deng itu ana. Nanti dia bésar datang, dia jadi manusia model ke apa, ó?”
Sakaria puji-puji sang Tuhan Allah
67Abis ju, Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso di Sakaria. Andia ko dia omong, bilang,
68“Puji Tuhan, orang Isra'el pung Allah!
Te Dia su datang ko tabús ame Dia pung orang dong,
ko biar dong jang sama ke budak.
69Tuhan su angka ame satu Orang yang Dia pung kuasa hebat,
ko nanti kasi salamat sang kotong.
Dia tu, dari raja Daud pung turunan.
70Dia su janji memang ini samua dari dolu-dolu,
pake Dia pung jubir yang satia dong.
71Sakarang Dia mau kasi lapás sang kotong
dari kotong pung musu-musu,
deng dari orang-orang yang saki hati sang kotong.
72-73Dia kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong pung nene-moyang dong,
tagal Dia inga tarús Dia pung janji sang dong,
yang Dia ika deng ba'i Abraham.
74Dia su kasi lapás sang kotong dari kotong pung musu dong,
ko kotong bisa sémba sang Dia,
deng sonde parlú taku-taku lai.
75Dia su kasi lapás sang kotong,
ko biar kotong bisa idop barisi deng lurus tarús-tarús di Dia pung muka.
76Anis! Lu ni, beta pung ana.
Orang nanti kanál sang lu, bilang, lu ni, Tuhan Allah yang Paling Tinggi pung jubir.
Lu nanti pi kasi tau orang dong,
ko dong buka tangan tarima Bos pung datang.lMaleaki 3:1
77Lu nanti pi kasi tunju jalan sang Tuhan pung orang dong,
ko dong dapa tau, bilang, dong dapa salamat,
tagal Tuhan hapus buang dong pung sala-sala dong.
78-79Tagal Tuhan pung hati noe deng kasian sang kotong,
andia ko Dia kasi kotong kasampatan baru,
sama ke hari baru bawa taráng yang baru.
Kotong yang jalan dalam galáp,
deng kotong yang taku mati,
tagal balóm babae deng Tuhan,
nanti dapa taráng ko antar sang kotong pi jalan dame.”mYesaya 9:2
80Ais ju, Yohanis tamba hari, tamba bésar. Deng Tuhan pung Roh bekin kuat sang dia. Dia bésar datang, ju dia pi tenga di tampa sunyi, sampe dia mulai angka dia pung karjá kasi orang Isra'el dong.
Maria barana sang Tuhan Yesus
(Mateos 1:18-25)
21-2Satu kali, waktu Kirenius jadi kapala da'era di Siria, ais raja bésar, nama Agustus, kasi kaluar parenta, bilang, “Samua orang yang di bawa pamarenta Roma pung kuasa musti pulang kampong ko iko sensus!” Itu kali partama ko pamarenta Roma itong dia pung rakyat bagitu. 3Jadi, samua orang pulang kampong ko iko sensus.
4-5Naa, itu waktu, Yusuf tenga di kampong Nasaret di propinsi Galilea. Dia su batunangan deng satu nona, nama Maria, yang ada dudu parú. Yusuf tu, raja Daud pung turunan, jadi dia musti pulang pi Daud pung kota Betlehem di propinsi Yudea ko iko sensus.
Andia ko dong dua barangkat pi di kota Betlehem. 6Waktu dong ada di sana, Maria pung waktu mau barana su sampe. 7Ma di situ, dong sonde dapa kamar di losmen. Andia ko dong maso pi dalam kandang. Ais ju, dia barana Ana partama, Ana laki-laki. Ju dong bungkus sang Dia deng kaen, ko kasi tidor dalam binatang dong pung tampa makan.
Tuhan Allah kasi tau sang gambala dong
8Itu malam, ada gambala barapa orang yang mete jaga dong pung kambing-domba di padang di luar kota. Gambala dong mete jaga kambing-domba
9Takuju sa, dong dapa lia Tuhan Allah pung ana bua dari sorga. Ais Tuhan pung taráng bacaya kuliling sang dong, ju dong taku mo mati. 10Ma itu ana bua kasi tau, bilang,
“Bosong jang taku dolo! Dengar bae-bae, é! Te beta ni, datang mau kasi tau satu kabar bae kasi bosong. Samua yang dengar ini kabar, pasti sanáng.
11Ini kabar bae pung isi bagini:
Ini hari satu mama su barana sang Kristus, di Betlehem, di raja Daud pung kota.
Kristus tu, Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu.
Tuhan kirim datang sang Dia ko kasi salamat orang dari dong pung sala-sala!
Dia ni, yang nanti orang dong pange, ‘Bos’!
12Nanti bosong dapa kanál sang Dia bagini: bosong katumu satu Ana mea yang ada tabungkus deng kaen. Dia ada tidor dalam binatang dong pung tampa makan.”
13Dia omong abis ju, takuju sa, Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang bam-banya ko bakumpul deng dia. Ju dong puji Tuhan Allah deng manyanyi, bilang,
14“Botong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama!
Dia yang dudu parenta di langit yang paling tinggi.
Tuhan Allah mau kasi dame sang orang-orang di bumi,
yang bekin sanáng Dia pung hati!”
15Ais ju, Tuhan pung ana bua dong pulang kambali pi sorga. Ju itu gambala dong ba'omong, bilang, “We! Mari kotong pi Betlehem ko pi lia itu ana dolo! Te Tuhan su kirim itu kabar kasi kotong.”
16Ais dong jalan capát-capát pi Betlehem. Ju dong katumu sang Maria deng Yusuf. Dong ju dapa lia itu Ana mea, yang ada tidor dalam binatang pung tampa makan.
17Waktu dong dapa lia itu Ana, ju dong carita, bilang, “Tadi Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong su kasi tau so'al ini Ana sang botong!” Ju dong carita samua sampe abis.
18Samua orang taheran-heran dengar itu gambala dong pung carita. 19Ma Maria taro dalam dia pung hati, samua yang su jadi tu. Deng dia pikir diam-diam ko mau cari tau dia pung arti bilang apa. 20Abis ju, itu gambala dong bale pi dong pung kambing-domba dong. Ju dong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama. Dong minta tarima kasi sang Dia, tagal yang dong dengar deng lia, sama parsís ke apa yang Tuhan pung ana bua su omong tu.
Itu Ana mea, dong kasi nama Yesus
21Barana abis dalapan hari, ju dong sunat itu Ana mea, iko ba'i Musa pung atoran. Ju Dia pung mama-bapa kasi nama sang Dia, ‘Yesus’. Itu nama tu, nama yang ana bua dari sorga su kasi tau sang dong, waktu Dia pung mama balóm dudu parú sang Dia.aLukas 1:31, Kapala Agama dong pung Atoran 12:3
Dong bawa Ana mea Yesus pi Ruma Sambayang Pusat
22Ada satu atoran dari ba'i Musa yang bilang, parampuan yang su barana abis ampa pulu hari, musti pi bekin iko adat kasi barisi diri di Ruma Sambayang Pusat. Deng bagitu, dong su bisa maso di ruma sambayang sama ke biasa. Andia ko Yusuf deng Maria pi kota Yerusalem, ko mau bekin iko itu adat. Ju dong bawa dong pung Ana mea tu pi dalam Ruma Sambayang Pusat, ko sarakan sang Dia jadi Tuhan pung milik.bKapala Agama dong pung Atoran 12:1-8 23Dong iko Tuhan pung atoran yang bilang, “Tiap parampuan yang barana ana partama, kalo laki-laki, na, dia musti sarakan itu ana jadi Tuhan pung milik.”cKaluar dari Masir 13:2,12 24Iko Tuhan pung atoran, kalo sarakan itu ana sang Tuhan, na, dia pung orang tua musti kasi korban burung takukur satu pasang, ko, burung pompa muda dua ekor. Andia ko Yusuf deng Maria ju bekin iko itu atoran.dKapala Agama dong pung Atoran 12:6-8
Ba'i tua Simeon bilang itu Ana mea Yesus tu, andia Kristus yang Tuhan Allah su janji
25-26Itu waktu, ada satu ba'i tua, nama Simeon, yang tenga di kota Yerusalem. Dia tu, orang yang hati lurus deng rindu sang Tuhan. Tuhan pung Roh yang Barisi su kasi tau sang dia, bilang, dia nanti dapa lia sang Kristus dolo, baru dia mati. Kristus tu, yang nanti kasi salamat sang orang Isra'el dong.
27Itu waktu, Tuhan pung Roh antar bawa sang Simeon pi Ruma Sambayang Pusat. Itu pas deng Yesus pung mama-bapa ada bawa sang Dia pi di situ, ko sarakan sang Dia jadi Tuhan pung milik. 28Lia ame itu Ana, ais ba'i tua Simeon koko sang Dia, ju dia angka puji kasi Tuhan Allah, bilang,
29“Puji Tuhan!
Tuhan su bekin iko Dia pung janji sang beta.
Jadi, sakarang, Tuhan su bisa kasi lapás sang beta,
ko biar beta bisa mati deng tanáng,
30te beta su lia ame Orang yang Tuhan kirim datang,
ko kasi salamat sang botong dari botong pung sala-sala dong!
31Tuhan mau pake ini Ana
ko kasi salamat samua bangsa.
32Dia nanti sama ke cahaya,
yang bawa hormat kasi Tuhan pung bangsa Isra'el dong.
Dia ju sama ke taráng,
yang kasi tunju Tuhan pung jalan
kasi samua bangsa laen dong.”eYesaya 42:6, 49:6, 52:10
33Dengar bagitu, ju Yusuf deng Maria taheran-heran deng apa yang ba'i tua Simeon omong so'al dong pung Ana. 34Ais itu, Simeon omong kasi berkat sang dong. Tarús dia kasi tau sang Maria, bilang, “Yesus pung mama, é! Nanti banya orang di Isra'el tola buang mama pung Ana ni. Ma dong pung bekin-bekin sang Dia tu, nanti kasi jato bale sang dong. Mama pung Ana ni, ju bekin banya orang dong hati babunga. 35Deng bagitu, nanti Tuhan buka talanjang orang dong pung isi hati. Ma lu, Maria, nanti lu dapa sangsara barát, sama ke kalewang tikam maso di lu pung ulu hati.”
Nene Hana minta tarima kasi sang Tuhan, tagal Yesus
36-37Di Ruma Sambayang Pusat ju ada satu nene, nama Hana. Dia pung umur su 84 taon. Dia pung bapa, nama Fanuel, dari suku Aser. Dia kawin tuju taon, ju dia pung laki mati kasi tenga sang dia. Nene Hana tu, Tuhan Allah pung jubir. Dia pung karjá, andia sambayang deng puasa di Ruma Sambayang Pusat, ko sémba sang Tuhan Allah siang-malam.
38Waktu Simeon ada ba'omong deng Yusuf deng Maria, itu nene datang deka-deka. Ju dia dengar sang dong, ais dia angka puji-puji sang Tuhan Allah. Tarús dia omong so'al Yesus kasi samua orang yang ada tunggu-tunggu Raja yang Tuhan su janji mau kirim datang ko kasi bebas bangsa Isra'el.
Mama-bapa deng Ana kambali pi kampong Nasaret
39Waktu Yusuf deng Maria su bekin iko ba'i Musa pung atoran samua di kota Yerusalem, ju dong pulang pi propinsi Galilea, di dong pung kampong Nasaret.fMateos 2:23 40Ju Yesus bésar datang. Ais Dia tamba kuat, tamba pintar, deng mangarti banya hal. Tuhan Allah ju kasi tunju hati bae sang Dia.
Nyong Yesus di Ruma Sambayang Pusat
41Tiap taon, Yusuf deng Maria jalan pi kota Yerusalem, ko makan pesta Paska di situ.gKaluar dari Masir 12:1-27, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:1-8 42Satu kali, waktu Yesus pung umur dua blas taon, ju dong jalan sama-sama pi Yerusalem ko iko itu pesta sama ke biasa. 43-44Waktu hari-hari Paska su abis, ju Yusuf deng Maria mulai jalan pulang pi Nasaret sama-sama deng banya orang yang mau pulang pi Galilea. Ma dong sonde tau, Yesus ada tatenga di Yerusalem. Dong sangka Dia ada jalan sama-sama deng Dia pung tamán dong. Ma sampe sore, dong sonde dapa lia sang Dia. Ais dong mulai pal pi-datang cari sang Dia di dong pung kelu deng tamán dong. 45Tagal sonde tau-tau dapa katumu sang Dia, ju dong jalan kambali pi Yerusalem, ko mau cari sang Dia di sana.
46Sampe di sana, dong cari-cari sang Dia sampe tiga hari, baru dapa katumu sang Dia dalam Ruma Sambayang Pusat. Dia ada dudu baso'al-jawab deng guru agama Yahudi dong. 47Orang dong samua yang ada dengar sang dong taheran-heran, tagal Dia batúl-batúl mangarti isi dari Tuhan Allah pung Tulisan, deng Dia bisa jawab dong pung so'al-so'al deng bae. 48Lia bagitu, ju Dia pung mama-bapa dong heran. Ais Dia pung mama bilang, “Yesus! Akurang ko Lu bekin botong susa bagini? Lu pung bapa deng beta su tabingung-bingung bataputar pi-datang cari sang Lu!”
49Ma Yesus manyao, bilang, “Akurang ko mama-bapa susa-susa cari sang Beta? Tau sa, to? Beta ada urusan di Beta pung Bapa pung Ruma.” 50Ma dong sonde mangarti batúl Dia pung maksud.
51Ais ju dong samua pulang pi Nasaret. Yesus iko Dia pung mama deng bapa pung parenta dong. Ju Dia pung mama taro itu hal dong samua dalam dia pung hati. 52Bagitu su, Yesus tamba dewasa, deng tamba pintar bawa diri. Tuhan Allah deng manusia ju ada sayang sang Dia.h1 Samuel 2:26, Kata-kata Mutiara 3:4
Yohanis Tukang Sarani angka dia pung karjá
(Mateos 3:1-12; Markus 1:1-8; Yohanis 1:19-28)
31-2Itu waktu, Tiberius jadi keser yang pegang parenta di Roma, su lima blas taon. Pontius Pilatus jadi gubernor di propinsi Yudea. Herodes jadi gubernor di propinsi Galilea. Herodes pung kaka Filipus, jadi gubernor di propinsi Iturea deng propinsi Trakonitis. Deng Lisanias jadi gubernor di propinsi Abilene.*Pamarenta Roma pake satu orang Yahudi, nama Yosefus , ko tulis sajara Isra'el di ini jaman. Dia ju tulis so'al orang yang pegang parenta deng dong pung kelu. Andia ko kotong tau, bilang, Herodes di sini, pung nama laen, andia Herodes Antipas . Dia pung bapa, andia Herodes Bésar (Mateos 2:1-22; Lukas 1:5). Filipus di sini, andia Herodes Antipas pung kaka. Filipus pung bapa, andia Herodes Bésar; dia pung mama, nama Kleopatra dari Yerusalem. Dia kawin deng Salome, andia Herodias pung ana. Di ayat 3:19 di bawa, ada Filipus laen. Dia tu, Herodes Antipas pung adi. Dia pung bapa, Herodes Bésar ju; ma dia pung mama, nama Mariamne. Dia kawin deng Herodias. Dong dua pung ana nona, nama Salome. Ma dia pung kaka Herodes Antipas rampas ame dia pung bini. (Mateos 14:3; Markus 6:17; Lukas 3:19).
Itu waktu ju, Hanas deng Kayafas jadi kapala agama Yahudi pung bos bésar di kota Yerusalem.
Itu waktu, Yohanis, Sakaria pung ana tu, ada tenga di tampa sunyi yang jao dari kampong. Di situ, Tuhan kasi pasán sang dia. 3Dengar abis, ju Yohanis jalan pi samua kampong yang deka-deka deng kali Yarden, ko kasi tau orang dong, bilang, “Bosong musti mangaku deng kasi tenga bosong pung sala samua, ko biar Tuhan Allah hapus buang itu sala dong. Ais bosong musti sarani dolo, ko jadi tanda, bilang, bosong su babae deng Tuhan.”
4Dolu-dolu, Tuhan pung jubir ba'i Yesaya ada tulis so'al Yohanis ni, bilang,
“Ada orang di tampa sunyi yang batarea, bilang,
‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan, ko tarima Tuhan pung datang!
Bekin lurus jalan ko sambut sang Dia.
5Tutu bekin rata tiap jurang.
Puku bekin rata tiap gunung.
Bekin lurus jalan bengko dong,
bekin licin jalan kasar dong.
6Biar ko orang dari samua bangsa
bisa dapa tau, bilang, Tuhan mau kasi salamat orang
dari dong pung sala-sala.’”aYesaya 40:3-5
7Orang banya datang dari mana-mana ko minta Yohanis sarani sang dong. Ma dia masparak sang dong, bilang, “Weh! Bosong tukang putar-balek! Bosong sama ke ular baracon sa! Jang kira bosong bisa talapás dari Tuhan pung hukuman deng tobat pura-pura sa! Sonde! Tar lama lai, Tuhan kasi hukum samua orang yang sonde tobat batúl.bMateos 12:34, 23:33 8Bosong jang pikir, bilang, ‘Beta ni sonde kaná hukum tagal beta ni, ba'i Abraham pung turunan.’ Dapa di mana bagitu? Itu sonde bisa bantu bosong, tagal sonde bekin bosong jadi orang barisi. Tuhan mampu bekin ini batu dong ko jadi ba'i Abraham pung turunan. Beta kasi tau, é! Kasi tunju deng bosong pung idop, bilang, bosong su bale balakang kasi tenga bosong pung sala dong, deng bosong su bale iko sang Tuhan.cYohanis 8:33 9Bosong musti bekin hal yang bae. Kalo sonde, Tuhan pung hukum barát jato kaná sang bosong, sama ke orang pake kapak ko potong buang pohon dari dia pung akar. Bagitu su! Pohon sonde ada pung guna, kalo dia sonde ada pung hasil bae! Jadi lebe bae potong sang dia, ais lempar buang pi dalam api.”dMateos 7:19
10Ais, itu orang banya dong tanya sang Yohanis, bilang, “Jadi, botong musti bekin apa?”
11Ju dia manyao, bilang, “Kalo lu ada pung baju dua, na, kasi satu di orang yang sonde ada pung baju. Kalo lu ada pung makanan, na, bagi kasi sang orang yang sonde ada pung makanan.”
12Abis, tukang tagi bea ju datang ko minta Yohanis sarani sang dong. Dong tanya, bilang, “Bapa guru! Botong musti bekin karmana?”eLukas 7:29
13Dia manyao, bilang, “Bosong suka maen putar-balek. Ma sakarang bosong musti karjá jujur. Jang hela pajak lebe-lebe dari pamarenta pung atoran. Biar ko rakyat bayar pajak pas-pas deng atoran.”
14Ada ju barapa tantara di situ. Dong tanya sang Yohanis, bilang, “Kalo botong, karmana? Botong musti bekin apa?”
Ais dia manyao, bilang, “Jang maen bapajak orang dong pung doi, iko bosong pung suka. Deng jang maen batudu orang sambarang. Bosong musti sukur deng puas tarima barisi bosong pung gaji.”
15Dengar dia pung omong tu, ju samua orang mulai bakorek ko bakusu-kusu, bilang, “Awii! Jang-jang Yohanis ni, Kristus, yang Tuhan su janji mau kirim datang dari dolu tu!”
16Ma Yohanis togor sang dong, bilang, “Dengar bae-bae! Nanti ada satu Orang yang lebe hebat dari beta mau datang. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa, ju beta sonde pantas.Tulisan bahasa Yunani asli bilang, ‘mau buka dia pung tali sapatu sa ju, beta sonde pantas.’ Dia pung arti, bilang, Yohanis cuma orang kici sa, biar jadi Tuhan Yesus pung tukang suru-suru ju, dia rasa sonde pantas. Beta cuma bisa sarani sang bosong pake aer sa, ma nanti Dia bekin lebe dari beta, te Dia bekin ponu bosong pung hati deng Tuhan pung Roh yang Barisi. Dia nanti bekin barisi sang bosong, sama ke orang pake api ko bakar buang kotoran. 17Dia hukum orang yang bekin sala dong, sama ke orang tani yang pake angin ko pisa buang kotoran dari padi. Ais dia simpan padi yang barisi dalam sokal, ma bakar buang dia pung kotoran. Bagitu ju, nanti Kristus hukum orang yang bekin sala dong, deng lempar buang sang dong pi dalam api yang sonde tau abis. Orang tani kasi angin ko fuu kotoran dari padi-gandum
18Deng bagitu, Yohanis kasi inga orang macam-macam hal, deng kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang dong.
19-20Itu waktu, Yohanis ju mulai omong taráng-taráng so'al Herodes pung bekin-bekin. Dia pung parkara bagini: Herodes tu, gubernor di propinsi Galilea. Dia pung sala su satu mal'unuk pung. Conto ke dia su rampas bawa dia pung adi pung bini, nama Herodias. Padahal, dia pung adi masi idop, deng balóm bacere deng Herodias. Herodes pung cara idop yang sonde batúl tu, bekin Yohanis togor sang dia taráng-taráng, sampe Herodes doak sang dia. Ais Herodes tangkap ame sang dia, ju lempar buang sang dia pi dalam bui.Baca catatan kaki di Lukas 3:1-2. Lia ju Mateos 14:3-4; Markus 6:17-18.
Yohanis sarani sang Tuhan Yesus
(Mateos 3:13-17; Markus 1:9-11)
21Satu kali, waktu dong balóm tangkap sang Yohanis, dia ada sarani orang banya. Deng dia ju sarani sang Yesus. Ais itu Yesus sambayang, ju langit tabuka. 22Tarús Tuhan pung Roh yang Barisi turun datang pi Dia. Itu Roh pung rupa sama ke burung pompa. Ju ada suara dari langit, bilang,
“Lu ni, Beta pung Ana sayang.
Lu salalu bekin sanáng sang Beta.”fCarita Mula-mula 22:2, Lagu Puji dong 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 9:35
Tuhan Yesus pung moyang dong, iko bapa Yusuf
(Mateos 1:1-17)
23Waktu Yesus mulai kasi tau orang so'al Tuhan pung jalan idop, Dia pung umur kira-kira tiga pulu taon. Orang kanál, bilang, Yesus tu, Yusuf pung Ana. Yusuf pung moyang dong, bagini:
Yusuf pung bapa, Eli.
24Eli pung bapa, Matat.
Matat pung bapa, Lewi.
Lewi pung bapa, Melki.
Melki pung bapa, Yanai.
Yanai pung bapa, Yusuf.
25Yusuf pung bapa, Matatias.
Matatias pung bapa, Amos.
Amos pung bapa, Nahum.
Nahum pung bapa, Hesli.
Hesli pung bapa, Nagai.
26Nagai pung bapa, Maat.
Maat pung bapa, Matatias.
Matatias pung bapa, Semein.
Semein pung bapa, Yosek.
Yosek pung bapa, Yoda.
27Yoda pung bapa, Yohanan.
Yohanan pung bapa, Resa.
Resa pung bapa, Serubabel.
Serubabel pung bapa, Sealtiel.
Sealtiel pung bapa, Neri.
28Neri pung bapa, Melki.
Melki pung bapa, Adi.
Adi pung bapa, Kosam.
Kosam pung bapa, Elmadam.
Elmadam pung bapa, Er.
29Er pung bapa, Yosua.
Yosua pung bapa, Elieser.
Elieser pung bapa, Yorim.
Yorim pung bapa, Matat.
Matat pung bapa, Lewi.
30Lewi pung bapa, Simeon.
Simeon pung bapa, Yahuda.
Yahuda pung bapa, Yusuf.
Yusuf pung bapa, Yonam.
Yonam pung bapa, Elyakim.
31Elyakim pung bapa, Melea.
Melea pung bapa, Mena.
Mena pung bapa, Matata.
Matata pung bapa, Natan.
Natan pung bapa, Daud.
32Daud pung bapa, Isai.
Isai pung bapa, Obet.
Obet pung bapa, Boas.
Boas pung bapa, Salmon.
Salmon pung bapa, Nahason.
33Nahason pung bapa, Aminadab.
Aminadab pung bapa, Admin.
Admin pung bapa, Arni.
Arni pung bapa, Hesron.
Hesron pung bapa, Peres.
Peres pung bapa, Yahuda.
34Yahuda pung bapa, Yakob.
Yakob pung bapa, Isak.
Isak pung bapa, Abraham.
Abraham pung bapa, Tera.
Tera pung bapa, Nahor.
35Nahor pung bapa, Seruk.
Seruk pung bapa, Rehu.
Rehu pung bapa, Pelek.
Pelek pung bapa, Eber.
Eber pung bapa, Sela.
36Sela pung bapa, Kenan.
Kenan pung bapa, Arpaksad.
Arpaksad pung bapa, Sem.
Sem pung bapa, Noh.
Noh pung bapa, Lamek.
37Lamek pung bapa, Metusalak.
Metusalak pung bapa, Henok.
Henok pung bapa, Yared.
Yared pung bapa, Mahalalel.
Mahalalel pung bapa, Kenan.
38Kenan pung bapa, Enos.
Enos pung bapa, Set.
Set pung bapa, Adam.
Adam tu, Tuhan Allah pung ana cipta'an.
Setan dong pung bos coba sang Tuhan Yesus
(Mateos 4:1-11; Markus 1:12-13)
41Waktu Yohanis sarani abis sang Yesus, ju Yesus jalan kasi tenga kali Yarden. Tuhan pung Roh yang Barisi ada sama-sama deng Dia. Ais itu Roh bawa sang Dia pi tampa sunyi. 2Yesus tenga di situ sampe ampa pulu hari. Itu waktu ju Dia sonde makan apa-apa, sampe Dia lapar mati pung. Ju, setan dong pung bos datang coba hiki sang Dia.
3Dia omong sang Yesus, bilang, “Kalo Lu memang Tuhan Allah pung Ana, Lu ada pung kuasa. Jadi, suru ini batu dong jadi roti, ko Lu makan sang dong.”
4Ma Yesus manyao, bilang, “Lu pung mau lai! Sonde tau, ko? Ada tulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Manusia tu, bukan cuma idop dari makanan to'!’”aCarita Ulang so'al Jalan Idop 8:3, Mateos 4:4
5-6Abis itu, setan dong pung bos bawa sang Dia pi di satu tampa tinggi, ju kasi tunju abis sang Dia samua pamarenta di bumi deng dong pung hebat samua. Ais dia kokoe sang Yesus, bilang, “Samua pamarenta deng dong pung kuasa tu, beta pung samua! Bagitu ju deng dia pung hebat samua! Jadi, beta ada pung hak mau kasi sapa sa yang beta suka. 7Beta mau kasi samua sang Lu. Cuma Lu musti bekin satu hal dolo, baru beta kasi. Gampang sa! Lu cuma sémba sang beta. Itu sa!”
8Ma Yesus manyao bale, bilang, “Dapa di mana bagitu? Te dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang,
‘Lu musti sémba sang Tuhan Allah sa.
Deng lu musti layani ame sang Dia sa.’”bCarita Ulang so'al Jalan Idop 6:13
9Abis itu, setan dong pung bos ame bawa sang Yesus pi kota Yerusalem. Di situ, dia bawa nae sang Yesus pi Ruma Sambayang Pusat pung tampa paling tinggi. Ais dia bilang, “Kalo Lu memang Tuhan Allah pung Ana, na, Lu buang Diri pi bawa su! 10Te ada tulis di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Tuhan Allah nanti suru Dia pung ana bua dari sorga,
ko jaga ame sang Lu.
11Nanti dong datang tada sang Lu,
ko biar Lu pung kaki sonde tasonto sadiki ju di batu.’”cLagu Puji dong 91:11-12
12Ma Yesus manyao, bilang, “Jang maen paricuk deng Beta. Te ada tulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Jang coba Tuhan Allah!’”dCarita Ulang so'al Jalan Idop 6:16
13Setan dong pung bos coba sang Yesus deng jalan macam-macam, ma sonde dapa ontong sang Dia. Ais dia jalan kasi tenga sang Yesus, ko tunggu waktu yang bae.
Tuhan Yesus pi di Galilea ko mulai kasi tau orang so'al Tuhan pung Kabar Bae
(Mateos 4:12-17; Markus 1:14-15)
14Abis itu, ju Yesus kambali lai pi propinsi Galilea, te Tuhan pung Roh yang Barisi ada kasi kuasa sang Dia. Sonde lama, ju orang di itu da'era dong mulai kanál Dia pung nama. 15Dia ajar di orang Yahudi pung ruma sambayang di mana-mana. Ju orang-orang puji sang Dia, bilang, “Yesus tu, Orang hebat, ó!”
Orang dong sonde tarima sang Tuhan Yesus di Nasaret
(Mateos 13:53-58; Markus 6:1-6)
16Satu kali, Yesus datang di Dia pung kampong Nasaret. Pas deng orang Yahudi dong pung hari sambayang, andia ‘hari Sabat’, Dia maso pi ruma sambayang, sama ke Dia pung biasa. Ais Dia bangun badiri ko mau baca dari Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. 17Ju dong sorong kasi sang Dia ba'i Yesaya pung tulisan. Tarús Dia buka, ais cari ayat, ju baca, bilang, Orang baca Tuhan Allah pung Tulisan Barisi dalam orang Yahudi pung ruma sambayang
18“Tuhan Allah pung Roh pung kuasa ada di Beta.
Andia ko Dia tunju sang Beta,
ko kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang orang kasian dong.
Dia su utus sang Beta,
ko kasi tau, bilang,
yang di bui dong, nanti bebas;
yang buta dong, nanti bisa lia kambali;
yang kaná tendes dong, nanti idop bebas.
19Te sakarang ni, Tuhan pung waktu su sampe,
ko kasi salamat Dia pung orang dong.”eYesaya 61:1-2
20Baca abis itu tulisan, ju Yesus gulung kambali ko sorong pi pamimpin ibadat, tarús Dia dudu. Samua orang yang ada dalam itu ruma sambayang lia tarús sang Dia. 21Ais Dia kasi tau sang dong, bilang, “Apa yang bosong dengar dari Tuhan Allah pung Tulisan Barisi tadi tu, sakarang su jadi!”
22Ais samua orang yang ada di situ mulai omong angka-angka sang Yesus, bilang, “Awii! Apa yang Dia omong tadi tu, pung bagus lai! Ma Dia ni, Usu pung Ana, wuang? Karmana ko bisa bagini?”
23Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Tantu bosong samua tau ada bahasa, kata, ‘We, dokter! Bekin bae lu pung diri sandiri dolo!’ Bosong ada mau pake itu bahasa ko puku bale sang Beta, bilang, ‘Akurang ko Lu sonde bekin tanda heran satu kasi botong di sini, sama ke yang Lu su bekin di kota Kapernaum sana?’ 24Dia pung batúl bagini: orang sonde mau tarima sang Tuhan pung jubir di dia pung kampong sandiri.fMarkus 6:4; Yohanis 4:44 25-26Ame conto dari Tuhan pung jubir, ba'i Elia. Satu kali, ujan su sonde turun tiga taon satenga. Itu waktu, ada banya janda di Isra'el. Ma Tuhan sonde kirim Elia ko tolong sang dong di Isra'el. Tuhan cuma kirim sang dia pi satu mama janda di kampong Sarfat deka deng kota Sidon. Padahal mamatua tu, bukan orang Yahudi. Ma dia parcaya Tuhan Allah pung kuasa.g1 Raja-raja dong 17:1, 8-16
27Ame conto laen lai dari Tuhan pung jubir Elisa. Itu waktu, ada banya orang Yahudi yang saki kusta di Isra'el. Ma Tuhan sonde bekin bae sang dong. Tuhan cuma suru Elisa bekin bae satu orang kusta, nama Naaman. Padahal, dia tu, orang Siria, bukan orang Yahudi. Ma dia parcaya Tuhan Allah pung kuasa.”h2 Raja-raja dong 5:1-14
28Waktu dong dengar Yesus pung omong bagitu, ju dong samua maruak sang Dia. 29Ais dong bangun rame-rame, ju usir buang sang Dia dari itu ruma sambayang. Tarús dong hela bawa sang Dia pi kampong pung pinggir, ko mau tola buang sang Dia pi dalam jurang di situ. 30Ma Dia cuma jalan kaluar lewat itu orang banya dong pung teng-tenga, abis kasi tenga sang dong di situ.
Tuhan Yesus usir setan dari satu orang
(Markus 1:21-28)
31Ais itu, Yesus turun pi kota Kapernaum di dano Galilea pung pinggir. Tiap hari sambayang Dia ajar orang dong dalam ruma sambayang. 32Orang dong taheran-heran dengar Dia pung omong, te Dia tau batúl itu ajaran pung isi.iMateos 7:28-29
33Satu kali, waktu Yesus ada mangajar di itu ruma sambayang, ada satu orang yang takaná setan mulai batarea ukur kuat pung, bilang, 34“Woi! Yesus, Orang Nasaret! Lu ada pung urusan apa deng botong! Lu datang ko mau bekin ancor sang botong, ko? Botong kanál sang Lu. Lu ni, itu Orang Barisi yang dolu Tuhan Allah janji ko mau kirim datang.”
35Ma Yesus masparak sang dia, bilang, “Tutu lu pung mulu! Kaluar dari itu orang!” Takuju sa, itu setan angka banting itu orang di lante di orang dong pung teng-tenga. Banting abis, ju itu setan kaluar kasi tenga itu orang, deng sonde bekin saki sang dia.
36Orang dong samua tanganga, bilang, “Heran, é! Ini Orang pung omong tu, ada kuasa hebat! Sampe-sampe setan dong ju iko Dia pung parenta ko kaluar dari orang!” 37Ais, carita so'al Yesus mulai tasiar di itu da'era samua.
Tuhan Yesus bekin bae Simon pung mama mantu, deng banya orang lai
(Mateos 8:14-17; Markus 1:29-34)
38Waktu dong kaluar dari itu ruma sambayang ju, Yesus pi satu orang pung ruma. Itu orang pung nama, Simon. Simon pung mama mantu ada saki damám, jadi dia pung badan ada panas tinggi. Ais dong minta sang Yesus, bilang, “Bapa! Tolong bekin bae sang mamatua dolo!” 39Yesus pi badiri di pinggir koi, abis usir kaluar itu damám dari mamatua. Itu sa'at ju, dia pung damám ilang memang. Ais ju dia bangun memang ko pi sadia makan kasi sang dong.
40Itu sore, waktu matahari su mulai tanggalám, orang dong bawa datang samua orang saki pi sang Yesus. Dong pung panyaki macam-macam. Ais Dia taro tangan di orang saki dong, ju bekin bae sang dong samua. 41Di itu orang saki dong ju, ada barapa yang takaná setan. Ais Yesus parenta sang setan dong ko kaluar dari orang. Dong kaluar deng batarea, bilang, “Lu ni, Tuhan Allah pung Ana!” Te itu setan dong tau, bilang, Dia tu, Kristus, yang Tuhan Allah su janji dari dolu ko mau kirim datang. Tagal itu, Yesus togor sang dong ko sonde bole ba'omong satu kata ju so'al Dia pung diri.
Tuhan Yesus pi kasi tau Kabar Bae di ruma-ruma sambayang dong
(Markus 1:35-39)
42Dia pung beso amper siang, ju Yesus bangun ko pi satu tampa sunyi di luar kota. Orang dong cari sang Dia pi mana-mana. Waktu katumu, ju dong noki sang Dia, bilang, “Bapa tenga deng botong sa! Sonde usa jalan pi tampa laen!”
43Ma Dia manyao, bilang, “Beta ju musti pi kampong laen dong, ko pi kasi tau Kabar Bae so'al Tuhan Allah pung parenta. Te Tuhan su utus sang Beta ko kasi jalan itu tugas.”
44Ju Dia bajalan dari satu kampong pi kampong laen ko mangajar di ruma-ruma sambayang di propinsi Yudea.
Dong pukat dapa ikan bam-banya
(Mateos 4:18-22; Markus 1:16-20)
51Satu kali, Yesus ajar orang dong di dano Galilea pung pinggir.*Alkitab bahasa Yunani bilang ‘di dano Genesaret pung pinggir’. Dano Genesaret pung nama laen, andia dano Galilea. Orang banya datang ko mau dengar Tuhan Allah pung Kata-kata. Sampe-sampe dong baseti makarubu ame sang Yesus. 2Deka-deka di situ, ada nalayan yang bekin barisi dong pung pukat di darat. Ju Yesus dapa lia dua parahu kosong ada sandar di situ. 3Satu dari itu parahu dong, andia Simon pung. Ais Yesus nae pi Simon pung parahu, ju minta sang dia ko tola itu parahu pi dalam sadiki. Tarús Dia dudu ko ajar itu orang banya dong.aMateos 13:1-2, Markus 3:9-10, 4:1
4Ajar abis, ju Dia omong sang Simon, bilang, “Mon! Pi tampa yang sadiki dalam ko buang pukat di situ. Te nanti bosong dapa ikan banya.” Nalayan pili ame ikan dari pukat
5Ma Simon manyao, bilang, “Bos lai ju! Botong su karjá banting tulang satu malam anteru, ma satu ekor ju, botong sonde dapa! Ma tagal Bapa su bilang bagitu, na, neu sa! Beta coba kasi turun sa.”bYohanis 21:3 6Ais dong kasi turun pukat. Waktu mau hela kasi nae kambali, tau-tau te itu pukat su ponu deng ikan satu mal'unuk, sampe-sampe pukat su mulai tarobe.cYohanis 21:6 7Ju Simon batarea pange dia pung kawan dong dari parahu laen ko datang bantu. Ais dong ra'u kasi maso ikan di parahu, sampe itu dua parahu ponu deng ikan ko su amper tanggalám. 8-10Simon pung kawan nalayan, Yakobis deng Yohanis, andia bapa Sabadeus pung ana-ana dong, ju ada. Dong ju heran mo mati, tagal dong dapa ikan bam-banya bagitu. Waktu Simon Petrus lia apa yang su jadi, ju dia langsung tikam lutut di Yesus pung muka, bilang, “Beta ni, satu orang yang su bekin sala talalu banya. Jadi, lebe bae Bos jang deka-deka sang beta lai.”Simon, ko Petrus, ko Simon Petrus, itu nama dari satu orang sa.
Ma Yesus manyao, bilang, “Mon! Jang talalu bapikir itu so'al, te Beta ada mau pake sang bosong. Bosong ni, biasa cari ikan. Ma sakarang Beta ajar bosong cari orang ko iko sang Beta.”
11Ais ju dong langsung hela dong pung parahu ko simpan di darat. Ju dong jalan kasi tenga samua-samua, ko iko sang Yesus.
Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang kaná panyaki kusta
(Mateos 8:1-4; Markus 1:40-45)
12Di satu kampong, Yesus dapa katumu sang satu orang yang dia pung badan su tatutu deng panyaki kusta. Waktu dia dapa lia sang Yesus, ju dia pi tikam lutut deng tondo dia pung muka sampe di tana. Ju dia bilang, “Bapa, é! Tolong beta dolo! Te beta tau, Bapa bisa kasi ilang beta pung panyaki ni, ko biar orang jang noju lai sang beta. Asal Bapa mau.”
13Ais Yesus sorong tangan ko raba sang dia. Ju Dia omong, bilang, “Beta mau sa! Lu bae su!” Omong abis, te itu orang pung kusta ilang buang memang. 14Ju Yesus kasi inga sang dia, bilang, “Inga bae-bae! Lu su bae, ma sonde bole kasi tau sapa-sapa, é! Lu musti iko ba'i Musa pung parenta dolu. Jadi, pi di kapala agama, ko dia pareksa lu pung badan, biar dia tau lu pung panyaki su ilang batúl, ko sonde. Abis, lu musti kasi persembahan tanda tarima kasi, ko orang samua tau, bilang, lu su bae batúl.”dKapala Agama dong pung Atoran 14:1-32
15Biar Yesus larang, ma itu carita so'al Dia pung kuasa tu, tasiar dari mulu pi mulu pi di mana-mana. Jadi, orang dong maen malele datang ko mau dengar Dia ajar sang dong. Abis Dia bekin bae banya orang dari dong pung panyaki macam-macam. 16Ma Yesus ju suka ondor diri dari orang banya, ko pi sambayang di tampa sunyi.
Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu
(Mateos 9:1-8; Markus 2:1-12)
17Satu kali, Yesus ajar orang di satu ruma. Itu waktu ada orang dari partei agama Farisi deng guru agama barapa orang, datang ko iko dengar sang Dia. Dong datang dari kampong-kampong di propinsi Galilea, dari propinsi Yudea, deng dari kota Yerusalem. Tuhan Allah ada kasi kuasa sang Yesus ko bekin bae orang saki dong. 18-19Itu waktu, ada barapa orang dorok bawa satu orang lumpu di atas tandu. Dong usaha karás bawa itu orang lumpu, ko Yesus bekin bae sang dia. Ma itu ruma su talalu sesak deng orang, sampe-sampe mau paksa maso ju, sonde bisa. Andia ko dong bawa nae itu orang lumpu pi atas ruma. Ais dong bongkar bekin lobang, ko loos kasi turun itu orang lumpu di atas tandu. Dong kasi turun sang dia, di teng-tenga orang banya dong, parsís di Yesus pung muka. 20Lia bagitu ju, Yesus tau, bilang, dong parcaya Dia bisa bekin bae sang dong pung kawan tu. Ju Dia omong sang itu orang lumpu, bilang, “Ana, é! Beta su hapus buang lu pung sala dong.”
21Dengar Yesus omong bagitu, ju itu orang Farisi deng guru agama dong mulai batanya, bilang, “He'e! Cuma Tuhan Allah sandiri yang ada pung hak ko hapus buang orang pung sala dong. Ko dia ni, sapa, sampe bekin diri sama ke Tuhan Allah! Ini ni, hojat barát!”
22Ma Yesus tau dong pung dalam hati. Ais Dia omong, bilang, “Akurang ko bosong pikir Beta ni, ada omong hojat? 23-24Mana lebe gampang? Kalo Beta kasi tau sang ini orang lumpu ni, bilang, ‘Beta su kasi ampon lu pung sala,’ bosong sonde tau kalo jadi bagitu, ko sonde. Ma kalo Beta bilang, ‘Bangun suda! Angka lu pung tandu ko pulang.’ Kalo dia bangun memang, bosong baru dapa lia bukti, bilang, Beta ni, Manusia Tulen. Te Beta ada pung hak ko kasi ampon orang pung sala.”
Ju Dia bale ko omong sang itu orang lumpu, bilang, “Badiri su! Angka lu pung tandu, ko jalan pulang!”
25Takuju sa, ju itu orang bangun badiri di orang banya dong pung muka, ais angka ame dia pung tandu. Tarús dia jalan pulang deng angka puji sang Tuhan Allah. 26Lia bagitu ju, samua orang heran. Ais dong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama, bilang,“Tuhan hebat, ó! Ini hari kotong su lia hal luar biasa deng kotong pung mata kapala sandiri!”
Tuhan Yesus pange sang Lewi ko iko sang Dia
(Mateos 9:9-13; Markus 2:13-17)
27Sonde lama ju, Yesus kaluar dari itu ruma, ju Dia dapa lia satu orang tukang tagi bea yang ada dudu di dia pung tampa pajak. Itu orang pung nama, Lewi.Lewi pung nama laen, Mateos. Ais Yesus ajak sang dia, bilang, “Mari iko Beta!” 28Dengar bagitu, ju Lewi bangun memang, ais jalan kasi tenga samua-samua di situ, ko iko sang Yesus.
29Abis itu, Lewi bekin pesta bésar ko undang Yesus datang pi dia pung ruma. Dia ju undang dia pung kawan-kawan tukang tagi bea dong, deng tamu-tamu laen dong, ko datang makan pesta. 30Ma ada barapa orang partei agama Farisi, deng guru agama dong, yang mangomel di Yesus pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong dudu makan deng orang tar laku-laku dong, sama ke itu tukang tagi bea deng itu orang tar bae dong? Orang bae jang bacampor deng orang model ke dong!”eLukas 15:1-2
31Ma Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Orang saki memang parlú dokter. Ma orang su bae, sonde parlú. 32Beta datang ko urus orang tar bae dong. Ma sonde datang ko urus orang yang su rasa diri batúl.”
Guru agama dong bakanjar deng Tuhan Yesus so'al puasa
(Mateos 9:14-17; Markus 2:18-22)
33Ais, itu orang dari partei agama Farisi deng guru agama dong ju mangomel di Yesus, bilang, “Bagini, Bapa! Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong puasa deng sambayang ulang kali. Orang Farisi pung ana bua dong ju bagitu. Ma akurang ko Bapa pung ana bua dong maen makan-minum tarús? Dong tu, sonde tau puasa, ko?”
34Ma Yesus balas sang dong, bilang, “Memang bosong su tau, kalo ada pesta kawin, tamu dong sonde puasa, ma dong makan kinyang. Kalo baroit laki-laki masi ada di situ, tantu dong samua makan rame-rame. 35Ma nanti satu kali, kalo orang laen tangkap bawa itu baroit laki-laki dolo, dia pung tamán dong rasa susa, baru dong puasa.”
36Ais ju, Yesus kasi satu umpama, bilang, “Sonde ada orang yang ame kaen baru sapo'ong, ko tempel pi di baju tua yang tarobe. Te nanti kalo cuci itu baju, kaen tempel yang baru tu batakundur, deng itu baju tua tamba tarobe. 37-38Bagitu ju, orang sonde isi tuak baru pi dalam haik yang su lapuk. Te nanti itu haik pica, ju itu tuak malele buang. Jadi, tuak baru musti po'a pi dalam haik yang baru.§Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “Jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.” [Deng bagitu, Yesus ajar sang dong, bilang, Dia pung ajaran baru, jang kasi campor deng orang Farisi dong pung ajaran lama.] 39Orang yang su parná minum aer anggor yang lama, sonde suka minum yang baru. Te dia tau, bilang, ‘Anggor yang su tasimpan lama tu, yang paling enak na!’”
Orang karitik sang Tuhan Yesus dong so'al hari barenti karjá
(Mateos 12:1-8; Markus 2:23-28)
61Satu kali, pas deng orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, Yesus deng Dia pung ana bua dong ada jalan iko orang pung kabón. Ju Dia pung ana bua dong koru ame padi-gandum pung buler, deng ma'isi ko makan. Dong cuma koru yang ada di dong pung muka idong sa.aCarita Ulang so'al Jalan Idop 23:25 2Di situ, ada barapa orang dari partei agama Farisi yang pegang karás dong pung adat Yahudi. Lia Yesus pung ana bua dong bekin bagitu, ju dong togor sang Dia, bilang, “Akurang ko Lu pung ana bua dong langgar kotong pung atoran agama? Dong ada karjá pas deng hari barenti karjá! Lia tu! Dong ada koru padi-gandum. Sonde bole bagitu!”
3-4Ma Yesus balas, bilang, “Karmana, ó? Bosong sonde inga ba'i Daud pung carita tu? Ba'i Daud deng dia pung ana bua dong pung parú su karoncong tagal lapar mo mati. Ju dong maso pi dalam Tuhan Allah pung Tenda Sambayang, ko ame itu roti yang kapala agama dong su kasi sang Tuhan, ko dong makan. Padahal cuma kapala agama dong sa yang bole makan itu roti. Orang laen sonde bole. Ais ba'i Daud dong makan, ma sonde ada orang kasi sala sang dong. Bosong tingka ke sonde tau baca Tuhan Allah pung Tulisan Barisi sa!b1 Samuel 21:1-6; Kapala Agama dong pung Atoran 24:9
5Pasang talinga ko dengar bae-bae! Beta ni, Manusia Tulen. Beta ada pung hak ko putus, bilang, orang bole bekin apa pas deng hari barenti karjá.”
Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang tangan mati sablá
(Mateos 12:9-14; Markus 3:1-6)
6Satu hari, pas deng hari barenti karjá yang laen ju, Yesus pi ajar di ruma sambayang. Di situ, ada satu laki-laki yang dia pung tangan mati sablá. 7Di situ, ju ada barapa guru agama deng orang dari partei agama Farisi yang ada cari salák ko mau ga'e kasi jato sang Yesus. Ais dong ada tunggu-tunggu kalo Dia mau bekin bae itu orang yang tangan mati sablá, pas deng hari barenti karjá. Deng bagitu, dong bisa tudu sang Dia di muka-muka. 8Ma Yesus tau parsís dong pung maksud. Andia ko Dia pange itu orang tangan mati sablá, bilang, “Bu, é! Mari badiri di teng-tenga sini, do!” Ju dia pi badiri memang. 9Ais Yesus tanya sang itu orang dong, bilang, “Coba Be tanya sang bosong, do. Iko kotong pung atoran agama, apa sa yang kotong bole bekin pas deng hari barenti karjá? Kotong bekin bae ko, bekin jahat? Kotong kasi salamat orang ko, bekin ancor dia pung idop?” 10Tarús Yesus lia kuliling sang dong, ju Dia omong deng itu orang yang tangan mati sablá tu, bilang, “Sorong datang lu pung tangan!” Ais dia sorong, ju dia pung tangan bae memang.
11Lia bagitu, ju Yesus pung musu-musu dong maruak. Ais dong mulai ator rancana jahat, bilang, “Botong musti cari jalan laen lai, ko mau kasi jato sang Dia!”
Tuhan Yesus pili ame Dia pung ana bua dua blas orang
(Mateos 10:1-4; Markus 3:13-19)
12Sonde lama lai, ju Yesus pi satu gunung ko sambayang. Ais Dia sambayang di situ satu malam anteru. 13Dia pung beso papagi, ju Dia pange ame Dia pung ana bua dong. Ais dari dong samua, Dia pili ame dua blas orang ko jadi Dia pung utusan. Orang yang Dia pili tu, andia:
14Simon (yang biasa Yesus pange ‘Petrus’),
Anderias (Simon pung adi),
Yakobis,
Yohanis (Yakobis pung adi),
Filipus,
Bartolomeos,
15Mateos,
Tomas,
Yakobis (Alpius pung ana),
Simon (yang iko partei politik Selot),*Partei Selot ni, ada cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Dong ju kasi nama ini partei, bilang, ‘Patriot’.
16Yudas (Yakobis pung ana), deng
Yudas Iskariot (yang nanti jual buang sang Yesus).
Tuhan Yesus bekin bae banya orang
(Mateos 4:23-25)
17Waktu turun dari gunung tu, Yesus deng Dia pung ana bua dong badiri di tana rata. Di situ ju, ada orang banya bakumpul. Dong tu, datang dari propinsi Yudea, dari kota Yerusalem, dari Tirus deng Sidon, andia dua kota di pinggir laut. 18Dong datang ko mau dengar sang Yesus, deng ada yang mau minta Dia bekin bae orang saki. Ju Dia bekin bae sang dong. Dia ju bekin bae orang yang takaná setan, deng usir setan kaluar dari itu orang dong. 19Samua orang mau sonto ame sang Dia, te kalo dong sonto kaná, na, ada kuasa kaluar dari Dia yang bekin bae sang dong.
Orang yang dapa ontong, deng orang yang dapa calaka
(Mateos 5:1-12)
20Ais Yesus bale mangada pi Dia pung ana bua dong, ju ajar, bilang,
“Orang kasian dong!
Bosong ontong,
tagal Tuhan Allah sandiri tu, bosong pung Raja yang bae!
21Orang lapar dong!
Bosong ontong,
tagal Tuhan yang nanti bekin bosong jadi kinyang.
Orang yang manangis deng hati susa dong!
Bosong ontong,
tagal bosong pung hati nanti katawa sanáng.
22-23Orang yang kaná susa tagal iko sang Beta, Manusia Tulen ni!
Bosong ontong,
tagal Tuhan nanti balas sang bosong di sorga.
Biar orang binci sang bosong,
ko bekin rusak bosong pung nama bae,
ko inja-inja sang bosong,
ko usir kasi iskarobis sang bosong sama ke orang jahat,
bosong ontong,
tagal Tuhan nanti inga sang bosong di sorga.c1 Petrus 4:14
Jadi, kalo orang bekin susa sang bosong bagitu, na, bekin bosong pung hati babunga sa! Deng balompa sanáng! Sonde usa heran, tagal itu orang yang bekin susa sang bosong sakarang ni, dong pung nene-moyang sandiri yang bekin susa sang Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu dong.
Jadi, kalo bosong dapa susa macam bagitu,
bekin bosong pung hati babunga sa,
tagal Tuhan nanti balas sang bosong bam-banya di sorga!d2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:16, Utusan dong pung Carita 7:52
24Ma orang kaya dong!
Bosong calaka,
te bosong pung idop sanáng, cuma sampe di sini sa.
25Orang kinyang dong!
Bosong calaka,
te musim lapar yang hebat nae kaná sang bosong.
Orang kiki-kaka sambarang dong!
Bosong calaka,
te sangsara datang bekin bosong manangis makarereu pung.
26Orang gila hormat dong!
Bosong calaka,
te dolu bosong pung nene-moyang dong,
ju puji-puji sang jubir tukang omong kosong dong!”
Bosong musti sayang bosong pung musu dong
(Mateos 5:38-48,7:12a)
27Ju Yesus sambung, bilang, “Pasang talinga ko dengar bae-bae! Lu musti sayang lu pung musu dong. Deng bekin hal bae kasi orang yang binci sang lu. 28Sambayang ko minta Tuhan Allah ko bekin hal bae kasi orang yang kutuk sang lu. Deng minta Dia bekin hal bae kasi orang yang bekin-bekin sang lu. 29Kalo ada orang yang tampeleng lu pung pipi sablá, na, kasi loos ko dia tampeleng tamba lai lu pung pipi sablá. Kalo ada yang rampas ame lu pung baju panas, na, kasi tamba lai lu pung baju sang dia. 30Kalo ada orang minta lu pung barang satu, na, kasi pi sa! Deng kalo ada yang angka bawa lu pung barang satu, tenga pi ko dia soa sa. Jang pi minta pulang lai! 31Lu musti bekin sang orang laen dong, parsís ke lu mau dong bekin bagitu sang lu.eMateos 7:12
32Lu suka kasi tunju sayang sang lu pung orang sandiri dong. Itu bae. Ma dia pung hebat, apa? Te orang jahat dong ju sayang dong pung orang sandiri! 33Kalo lu cuma bekin bae sang orang yang bekin bae sang lu, dia pung hebat di mana? Te orang jahat dong ju ada maen babalas bekin bae bagitu. 34Kalo lu cuma kasi pinjam doi sang orang yang bisa bayar kambali, na, dia pung hebat apa? Te orang jahat dong ju tau kasi pinjam doi sang orang laen, asal beso-lusa dong tarima kambali anteru.
35Ma yang hebat tu, andia bagini: sayang lu pung musu dong! Deng bekin hal bae kasi sang dong. Apa yang dong parlú, na, kasi pinjam sa. Sonde usa pikir, bilang, dong bisa kasi kambali, ko sonde. Deng bagitu, Tuhan Allah nanti balas sang lu. Deng lu jadi Tuhan Allah Yang Paling Tinggi pung ana. Tagal lu idop sama ke lu pung Bapa yang suka bekin hal bae kasi orang jahat. Dia ju bekin hal bae kasi orang yang sonde tau minta tarima kasi. 36Jadi, lu musti kasi tunju rasa kasian sang orang, sama ke lu pung Bapa di sorga ju kasi tunju rasa kasian sang lu.”
Jang maen karitik sambarang
(Mateos 7:1-5)
37Yesus ajar tarús, bilang, “Jang nilei orang, ko biar orang jang nilei bale sang lu. Jang karitik orang, te nanti orang dong karitik bale sang lu. Lupa buang orang pung sala, ko biar dong ju lupa buang lu pung sala. 38Kalo lu kasi orang apa yang dong parlú, nanti lu tarima bale. Te nanti Tuhan ator ko lu tarima bale taponu-ponu. Itu sama ke orang ada po'a kacang bam-banya dalam balék ukur, ais ro'o-ro'o sang dia, tendes kasi turun sang dia, ais isi lai sampe konde ju tapo'a. Yang lu tarima tu, macam ke bagitu. Kalo lu kasi sadiki, lu ju tarima bale sadiki. Ma kalo lu kasi banya, lu ju tarima bale bam-banya.”
39Yesus ju ajar pake umpama. Dia carita bilang, “Orang buta sonde mungkin kasi tunju jalan kasi orang buta yang laen. Te nanti dong dua rame-rame jato maso pi dalam lobang!fMateos 15:14 40Ana murid sonde mungkin lebe hebat dari dia pung guru! Ma kalo dia iko bae-bae dia pung guru pung ajaran, dia bisa jadi sama ke dia pung guru.gMateos 10:24-25, Yohanis 13:16, 15:20
41Lu suka tanda bae-bae orang pung sala kici ana sa. Ma lu pung sala yang bésar, lu anggap ke sonde ada sa. Itu sama ke lu lia abu satu titik di orang pung mata. Padahal ada balok bésar pele lu pung mata, ma lu sonde rasa! 42Karmana ko lu barani omong, bilang, ‘Konco! Mari ko beta tolong lap kasi kaluar itu abu dari lu pung mata biji dolo.’ Padahal lu sandiri sonde bisa lia apa-apa, te ada balok pele lu pung mata na! Woe! Dasar lu tu, orang muka-balakang batúl! Tolong do! Angka buang itu balok dari lu pung mata sandiri dolo. Baru lu bisa lia, ko tolong lap buang abu sapo'ong ana dari lu pung kawan pung mata tu.”
Orang pung asli kantara dari dia pung bekin
(Mateos 7:16-20,12:33-35)
43Yesus ajar tarús, bilang, “Sonde mungkin pohon yang bae, kasi kaluar bua yang sonde bae. Deng sonde mungkin pohon yang sonde bae, kasi kaluar bua yang bae. 44Orang bisa tanda, kalo satu pohon tu, bae ko sonde, andia dari itu pohon pung bua dong. Samua orang tau, bilang, sonde mungkin orang ketu ame boa jambu, ko, boa anggor dari pohon baduri.hMateos 12:33 45Bagitu ju orang yang hati barisi, bisa bekin hal-hal yang bae. Ma orang yang hati kamomos bekin hal-hal jahat. Te dari orang pung omong, kasi tunju dia pung asli.”iMateos 12:34
Orang pintar deng orang bodo bangun ruma
(Mateos 7:24-27)
46Ais Yesus sambung lai, bilang, “Bosong maen pange tarús sang Beta, bilang, ‘Bos’. Ma akurang ko bosong sonde mau iko Beta pung omong? 47Orang yang datang dengar sang Beta, ais bekin iko Beta pung omong, dia tu, sama ke 48orang yang mau kasi badiri ruma yang kuat. Dia gali bae-bae lobang fanderen di tana isi dolo, sampe dapa kaná batu isi. Ais dia bekin fanderen pas di atas itu batu, baru dia bangun ruma. Kalo banjer datang, na, itu ruma sonde tagoyang, tagal dia pung dasar su kuat. 49Ma orang yang cuma dengar satenga hati deng sonde iko Beta pung omong, dia tu sama ke orang yang mau bangun ruma deng gampang sa. Dia sonde bekin fanderen, ma dia cuma tempel itu ruma di atas tana isi di kali pung pinggir. Ais waktu banjer datang, ju sapu bekin ancor itu ruma!”
Tuhan Yesus bekin bae tantara Roma pung ana karjá
(Mateos 8:5-13)
71Ajar abis bagitu, ju Yesus bale pi kota Kapernaum. 2Di situ ada satu komandán tantara Roma. Dia ada pung satu ana karjá yang dia parcaya. Itu orang karjá tu, ada jato saki ko amper mati. 3Waktu itu komandán dapa dengar so'al Yesus, ju dia kirim barapa orang tua Yahudi ko pi minta Yesus datang bekin bae itu ana karjá. 4Dong noki sang Yesus, ko kalo bisa, na, Dia iko datang deng dong pi bekin bae itu orang. Dong buju sang Dia, bilang, “Bapa! Ini orang Roma ni, orang bae! Dia tu, pantas Bapa tolong. 5Te dia su bangun satu ruma sambayang kasi sang kotong, ko dia sayang sang kotong orang Yahudi na.” 6Ju Yesus iko deng dong.
Dong balóm sampe di ruma, ma itu komandán su kirim dia pung kawan datang pasán sang Yesus, bilang, “Bos sonde usa cape-cape datang lai, te beta sonde pantas tarima Bos di beta pung ruma. 7-8Deng beta ju sonde pantas datang mangada sang Bos. Su taráng, bilang, Bos ada pung kuasa. Jadi, asal Bos omong sa dari situ, pasti beta pung ana karjá bae memang. Beta mangarti ini hal, tagal beta pung bos dong ada kuasa ko parenta beta. Deng beta ju ada pung kuasa ko parenta beta pung tantara dong. Kalo beta kasi parenta beta pung ana bua, bilang, ‘Pi sana!’ pasti dia pi. Kalo beta bilang, ‘Datang sini!’ pasti dia datang. Deng kalo beta suru beta pung orang karjá, bilang, ‘Karjá ini!’ pasti dia bekin bagitu. Jadi, asal Bos omong sa, pasti beta pung ana karjá ni, bae memang.”
9Dengar bagitu ju Yesus heran. Dia putar badan ko mangada sang itu orang banya yang ada iko deng Dia. Ju Dia bilang, “Heran, é! Su bagini lama, ma Beta balóm parná katumu satu orang Yahudi ju yang parcaya sama kuat ke ini orang Roma!”
10Jadi Yesus cuma jalan sampe di situ sa. Ais, komandán pung kawan dong bale pulang. Sampe di itu komandán pung ruma, ju dong dapa lia itu ana su bae memang.
Tuhan Yesus kasi idop satu janda pung ana
11Dia pung beso, ju Yesus deng Dia pung ana bua dong barangkat pi satu kampong, nama Nain. Ada banya orang yang jalan sama-sama deng dong. 12Waktu dong su mau deka di itu kampong pung pintu maso, ada satu rombongan orang mau kaluar pi kubur orang mati. Yang mati tu, satu mama janda pung ana laki-laki satu biji sa. 13Waktu Yesus lia itu mama janda, ju Dia jato kasian. Tarús Dia omong deng itu mama, bilang, “Mama! Suda lai, sonde usa manangis!”
14Ais Yesus pi deka-deka, ju sonto itu tandu orang mati. Ju itu orang yang dorok itu tandu, barenti tahan. Tarús Yesus omong sang itu orang mati, bilang, “Nyong! Bangun su!” 15Ais, itu ana idop kambali, ju dia bangun dudu memang. Tarús dia mulai ba'omong deng orang-orang yang ada badiri kuliling sang dia. Ais Yesus kasi tau sang itu mama, bilang, “Mama! Ini mama pung ana.”
16Samua orang yang ada di situ dong taku mo mati! Ju dong puji-puji sang Tuhan Allah, bilang, “Tuhan Allah su utus Dia pung jubir hebat satu kasi kotong!” Ada laen lai yang bilang, “Tuhan Allah su datang di kotong pung teng-tenga, ko kasu tunju Dia pung hati bae!” 17Ju itu carita tasiar pi mana-mana di propinsi Yudea, sampe di da'era laen ju.
Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus
(Mateos 11:2-19)
18-20Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong su dengar samua hal yang Yesus bekin. Ais dong pi carita kasi sang Yohanis dalam bui. Ju dia kirim dua orang pi sang Yesus ko tanya sang Dia, bilang, “Bapa ni, batúl-batúl Kristus, yang botong ada tunggu-tunggu, ko? Ko botong musti tunggu sang orang laen lai?”
Ais dong katumu sang Yesus, ju dong tanya bagitu.
21Waktu itu utusan ada di situ, Yesus ada bekin bae banya orang dari dong pung panyaki macam-macam. Deng ada usir kaluar setan dari orang yang takaná setan. Deng ada bekin bae orang buta ko dong bisa dapa lia.
22Ais Yesus kasi tau sang Yohanis pung ana bua dong, bilang, “Bosong pulang pi kasi tau sang bu Anis, samua-samua yang bosong su dengar deng su lia sandiri, sama ke Tuhan Allah pung jubir Yesaya ada tulis, bilang,
‘Orang buta, dapa lia.
Orang kaki lumpu, bangun bajalan.
Orang panyaki kusta, jadi barisi.
Orang tuli, dapa dengar.
Orang mati, idop kambali.
Orang kasian, dengar Kabar Bae.’aYesaya 35:5-6, 61:1
23Pulang pi kasi tau sang bu Anis, bilang, ‘Orang yang sonde malu tarima sang Beta, nanti dong ontong batúl.’”
24Waktu Yohanis pung ana bua dong su pulang, ju Yesus omong deng itu orang banya dong so'al Yohanis, bilang, “Waktu bosong pi cari Yohanis di tampa sunyi sana tu, bosong pikir mau katumu deng manusia model ke apa? Sonde mungkin bosong pi sana ko katumu orang yang noe-noe, sama ke bambu yang tagoyang-goyang iko angin sa! 25Sonde mungkin bosong pi ko lia orang yang pake pakean mahal-mahal, te orang macam bagitu cuma tenga di istana sa! 26Jadi, bosong pi lia sapa di sana? Bosong pikir bosong pi cari Tuhan Allah pung jubir? Batúl! Ma dia tu, jubir yang paling hebat. 27Te Tulisan Barisi ada tulis memang so'al Yohanis, bilang,
‘Dengar! Beta utus Beta pung orang,
ko pi buka jalan kasi sang Lu.’bMaleaki 3:1
28Di ini dunya, sonde ada satu orang ju, yang lebe hebat dari Yohanis. Ma di Tuhan pung karaja'an, orang yang paling kakorek sa su lebe hebat dari Yohanis.”
29Orang yang dengar Yesus pung omong tu, dong su mangarti, bilang, Tuhan pung jalan tu, jalan idop yang batúl. Tagal dolu Yohanis su sarani deng ajar sang dong. Tukang tagi bea dong ju bagitu. 30Ma orang dari partei agama Farisi deng ahli hukum Yahudi dong su sonde mau iko Tuhan Allah pung mau-mau. Andia ko dong sonde minta Yohanis sarani sang dong.cMateos 21:32, Lukas 3:12
31Ais Yesus tanya, bilang, “Beta mau banding orang sakarang ni, deng apa? Manusia macam apa dong ni? 32Dong tu, sama ke ana-ana yang ada dudu-dudu di pasar. Dong maen babatarea deng bamangomek, bilang,
‘Botong tiop suling rame-rame,
ma bosong sonde manari sanáng.
Ais botong manyanyi lagu mete,
ma bosong sonde manangis.’
33Te Yohanis Tukang Sarani sonde minum anggor, deng suka puasa, na, bosong cap sang dia, bilang, ‘Dia takaná setan!’ 34Ma sakarang Beta, Manusia Tulen, minum anggor deng makan roti ke biasa. Ju bosong cap sang Beta, bilang, ‘Dia tu, dasar manusia balalas! Pamabok barát lai! Pi bakawan deng tukang tagi bea dong! Satu partei deng orang tar laku-laku dong! Sonde tau diri lai!’ 35Ma bosong tanda sa, Be pung omong, é! Orang yang mangarti batúl, dong iko Tuhan pung mau-mau.”
Tuhan Yesus makan pesta di Simon pung ruma
36Di itu kota, ada orang Farisi satu, nama Simon. Satu kali, dia undang Yesus dong datang makan di dia pung ruma. Tarima ame itu undangan, ju Yesus dong pi ko mau dudu makan. 37Itu waktu, ada satu parampuan nakal yang dapa dengar, bilang, Yesus ada mau makan di situ. Ju dia maso datang, deng pegang bawa satu botol minya wangi yang mahal pung. 38Dia datang deka sang Yesus dari Dia pung balakang. Ais dia pi tikam lutut di Yesus pung kaki. Tarús dia manangis makarereu sampe dia pung aer mata jato kaná Yesus pung kaki. Dia seka Yesus pung kaki pake dia pung rambu sandiri, deng ciom barmaen Yesus pung kaki. Ais ju dia po'a itu minya wangi pi Yesus pung kaki.dMateos 26:7, Markus 14:3, Yohanis 12:3
39Simon tu, kanál itu parampuan pung dudu-badiri. Andia ko dia pikir dalam hati, bilang, “Ini su jadi bukti Yesus ni, bukan Tuhan Allah pung jubir! Kalo batúl-batúl Tuhan Allah yang kirim sang Dia, su tantu Yesus tau, bilang, parampuan yang ada sonto sang Dia tu, parampuan nakal. Tuhan Allah pung jubir sonde macam ke Dia tu, te orang barisi sonde bole badeka deng orang kamomos dong!”
40Ma Yesus baca apa yang Simon ada pikir. Ju Dia bilang, “Bu Mon! Bagini, bu. Beta mau kasi tau sang bu satu hal.”
Ju Simon manyao, bilang, “Neu! Bapa Guru, omong sa.”
41Tarús Yesus buang bahasa sang dia, bilang, “Ada satu orang yang tukang kasi pinjam doi sang orang laen. Dia parná kasi pinjam doi sang dua orang. Yang satu, dia kasi pinjam 500 doi perak, yang laen, cuma 50 sa. 42Ma sampe dia pung waktu kasi pulang itu doi, na, dong dua sonde mampu. Ju itu tukang kasi pinjam doi tu, jato kasian sang dong dua. Andia ko dia kasi bebas itu dua orang pung utang. Naa, kalo iko bu Mon pung pikir, dari itu dua orang yang pinjam doi tu, mana yang lebe sayang sang itu tukang kasi pinjam doi?”
43Simon sambar langsung, bilang, “Tantu yang pung utang paling bésar, é!”
Yesus manyao, bilang, “Batúl, bu!”
44Ju Dia bale mangada sang itu parampuan, ko bilang sang Simon, “Coba bu Mon taro mata di ini parampuan yang dari tadi tikam lutut di sini. Waktu Beta maso datang di bu pung ruma, bu sonde sadia aer ko cuci Beta pung kaki iko kotong pung adat. Ma ini parampuan kasi basa Beta pung kaki pake dia pung aer mata, abis seka kasi barisi pake dia pung rambu. 45Deng tadi, waktu sambut sang Beta pi dalam bu Mon pung ruma, bu Mon sonde ciom sang Beta, iko kotong pung biasa. Ma mulai dari Beta maso pi dalam ini ruma, ini parampuan sonde barenti ciom Beta pung kaki. 46Bu Mon ju lupa itu adat po'a minya di tamu pung kapala, waktu Beta maso tadi. Ma ini parampuan su po'a minya wangi yang mahal mati pung di Beta pung kaki. 47Bu Mon dengar bae-bae do! Ini parampuan pung sala memang banya. Ma Tuhan su hapus buang samua, tagal dia su kasi tunju dia pung sayang deng rasa sukur bam-banya kasi sang Beta. Ma orang yang rasa diri sonde bekin sala banya, dia ju rasa sonde parlú dapa ampon banya. Andia ko dia sonde tau sayang, deng sonde tau rasa sukur bale kasi sang Tuhan.”
48Ais ju Yesus omong sang itu parampuan, bilang, “Beta su hapus buang lu pung sala dong!”
49Orang-orang yang ada dudu makan sama-sama, mulai bakusu-kusu, bilang, “Woeh! Dia pikir Dia ni, sapa?! Dia barani kasi ampon orang pung sala, ó! Padahal cuma Tuhan Allah sandiri sa yang ada pung hak ko hapus buang orang pung sala! Cue!”
50Ma Yesus kasi tau sang itu parampuan, bilang, “Tagal lu su parcaya sang Beta, andia ko Tuhan su kasi salamat sang lu. Pulang su deng dame!”
Parampuan dong yang iko sang Tuhan Yesus
81Sonde lama lai, ju Yesus deng Dia pung ana bua dua blas orang, ada jalan kuliling pi kota-kota deng kampong-kampong di situ. Dia jalan kasi tau orang dong so'al Tuhan Allah pung parenta. Itu jadi kabar bae kasi sang dong. 2Dalam itu rombongan ada barapa parampuan yang iko ju. Ini parampuan dong ni, ada yang parná saki macam-macam, deng ada yang parná takaná setan. Ma Yesus su bekin bae sang dong samua. Macam ke Maria dari kampong Magdala. Dolu, Yesus parná usir buang tuju setan kaluar dari dia. 3Ada ju Susana, deng mama Yohana. Mama Yohana ni, andia bapa Kusa pung bini. Kusa tu, kapala urusan di raja Herodes pung ruma jabatan. Deng masi ada banya parampuan laen yang bajalan sama-sama deng Yesus dong. Ini parampuan dong pake dong pung doi sandiri ko tanggong Yesus dong pung ongkos di jalan.aMateos 27:55-56, Markus 15:40-41, Lukas 23:49
Umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam
(Mateos 13:1-9; Markus 4:1-9)
4Satu kali, orang dong kaluar datang dari banya kampong ko cari sang Yesus. Waktu orang banya su bakumpul, ju Dia carita kasi sang dong satu umpama, bilang, 5“Ada satu orang tani pi siram bibit di dia pung kabón. Bibit saparu jato di jalan. Waktu orang jalan di situ, dong inja-inja itu bibit dong. Ais burung datang ko toto bekin abis. 6Bibit saparu lai jato di tana babatu. Itu bibit mulai banupuk, ma dong layu buang, tagal kurang aer. 7Bibit saparu yang laen jato di tampa baduri. Ma waktu itu bibit dong mulai banupuk, pohon baduri dong gepe kasi mati sang dong. 8Ma bibit yang laen lai, jato kaná di tana isi yang subur. Dong banupuk, ais tumbu jadi bésar sampe baboa. Itu bibit dong kasi bale hasil saratus kali.”
Carita abis bagitu, ju Yesus konci itu umpama, deng pange, bilang, “Bosong yang ada pasang talinga, na, pikir ame bae-bae!”
Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka pake umpama
(Mateos 13:10-17; Markus 4:10-12)
9Abis ju, Yesus pung ana bua dong tanya itu umpama pung arti.
10Dia manyao, bilang, “Bagini! Tagal bosong su iko batúl-batúl Tuhan Allah pung mau-mau, andia ko Beta buka taráng-taráng ko bosong tau, karmana Tuhan mau parenta Dia pung orang dong. Ma orang laen dong sonde mau toe Tuhan pung mau-mau. Andia ko Beta ajar sang dong pake umpama sa. Te Tuhan pung jubir su tulis memang so'al ini orang dong, bilang,
‘Dong su lia,
ma sonde mau mangarti.
Dong su dengar,
ma sonde mau tau.’”bYesaya 6:9-10
Tuhan Yesus kasi tau itu umpama so'al bibit pung arti
(Mateos 13:18-23; Markus 4:13-20)
11Ju Yesus kasi tau itu umpama pung arti, bilang, “Bibit tu, andia Tuhan Allah pung Kata-kata. 12Bibit yang jato di jalan tu, andia orang yang dengar Tuhan pung Kata-kata, ma ais setan dong pung bos datang rampas bawa itu Kata-kata dari dong pung hati. Deng bagitu, dong sonde parcaya sang Tuhan, deng sonde dapa salamat. 13Bibit yang jato di tana babatu tu, andia orang yang dengar Tuhan pung Kata-kata deng sanáng. Ma dong pung akar sonde maso dalam-dalam. Dong mulai parcaya, ma kalo susa su nae kaná sang dong, dong gampang jato. 14Bibit yang jato pi tampa baduri tu, andia orang yang dengar deng tarima Tuhan pung Kata-kata. Ma sonde lama ju, dong lupa buang itu Kata-kata, te dong lebe barepot deng dong pung urusan sandiri sa, deng dong pung harta macam-macam, deng mau idop sanáng-sanáng sa. Andia ko, dong pung parcaya tu, sonde ada pung hasil apa-apa. 15Ma bibit yang jato di tana isi yang subur tu, andia orang yang pung hati lurus deng bae. Waktu dong dengar Tuhan Allah pung Kata-kata, ju dong taro bae-bae dalam hati. Deng bagitu, dong parcaya tarús, deng bekin banya hal yang bae.”
Umpama so'al tutu lampu pake pareu tana
(Markus 4:21-25)
16Abis Yesus omong lai, bilang, “Sonde mungkin orang kasi manyala lampu te'oek, ais tutu ame deng pareu tana. Deng sonde ada orang yang taro lampu pi kolong koi. Te kalo bekin bagitu, na, orang sonde bisa dapa lia dia pung taráng lai. Lampu yang ada pung guna, andia yang ada taro di tampa tinggi, ko biar dia pung cahaya kasi taráng orang yang maso datang.cMateos 5:15, Lukas 11:33 17Samua yang tasambunyi sakarang, nanti jadi kantara. Deng samua hal yang orang sonde tau sakarang, nanti orang dapa tau.dMateos 10:26, Lukas 12:2
18Jadi, bosong musti pikir ame bae-bae ini hal dong. Orang yang mau cari tau batúl-batúl Tuhan pung mau, dia tamba pintar. Ma orang yang sonde pusing deng Tuhan pung mau, dia tamba bodo.”eMateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 19:26
Tuhan Yesus pung kelu yang batúl dong
(Mateos 12:46-50; Markus 3:31-35)
19Satu kali, Yesus ada sibuk deng orang banya dong. Ju Dia pung mama deng adi-adi dong datang ko mau katumu deng Dia. Ma dong sonde bisa deka-deka deng Dia, tagal orang talalu banya. 20Ju ada orang pi kasi tau sang Yesus, bilang, “Bapa! Bapa pung mama deng adi-adi dong ada di luar. Dong ada mau katumu deng Bapa.”
21Ju Dia manyao, bilang, “Hoo! Ma bagini. Beta pung mama deng sodara yang batúl dong, andia orang yang dengar Tuhan Allah pung Kata-kata, ais bekin iko.”
Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut
(Mateos 8:23-27; Markus 4:35-41)
22Satu kali, Yesus ajak Dia pung ana bua dong, bilang, “Mari kotong nae parahu, ko pi dano pung sablá.” Ju dong nae parahu satu, ko dong mulai star. 23Waktu dong ada balayar, Yesus tidor. Sonde lama ju, angin ribut datang. Ombak puku maso dalam parahu. Dong su mau calaka.
24Lia bagitu, ju ana bua dong kasi bangun sang Yesus, bilang, “Bos! Bos, é! Bangun ko tolong dolo! Kotong su mau mati tanggalám ni!”
Ju Yesus bangun. Ais Dia togor itu angin deng ombak, bilang, “Barenti su!” Ju ombak deng angin jadi tadó memang.
25Ais Dia togor sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong masi balóm parcaya sang Beta ju?”
Dong taku deng heran. Ju dong batanya satu deng satu, bilang, “Awii! Yesus ni, sapa? Karmana ko Dia bisa parenta angin deng ombak, ko dong iko Dia pung mau?”
Tuhan Yesus usir setan dari orang gila
(Mateos 8:28-34; Markus 5:1-20)
26Sonde lama lai, ju dong sampe di da'era Gerasa, di dano Galilea pung sablá.*Tulisan bahasa Yunani yang paling bae tulis, bilang, ‘Gerasa’. Ada tulisan saparu yang tulis, bilang, ‘Gadara’. Deng ada saparu lai yang tulis, bilang, ‘Gergesa’. 27-29Di situ, ada satu orang yang su lama takaná setan dong. Dia sonde ada pung ruma, deng dia cuma tenga di kuburan sa. Tiap hari dia pal pi-datang deng talanjang bulat sa. Te setan dong parenta sang dia tarús-tarús. Orang su ika sang dia ulang kali pake rante deng galáng besi, ma dia kasi putus buang sa. Ais setan dong maen paksa dia ko lari pi tampa sunyi.
Waktu Yesus dong turun dari parahu, itu orang gila datang sang Dia. Itu orang batarea, ais buang diri di Yesus pung kaki. Tarús Yesus parenta, bilang, “We, setan! Kaluar dari ini orang!”
Ju itu orang gila batarea, bilang, “Woi! Jang ganggu sang beta! Te beta tau Lu ni, Yesus, Tuhan Allah yang paling tinggi pung Ana! Lu jang siksa sang beta!”
30Yesus tanya sang dia, bilang, “Lu pung nama sapa?”
Ju itu setan manyao, bilang, “Legion , te botong ada banya, tingka ke tantara ribu-ribu.” Dia bilang bagitu, tagal ada banya setan yang maso tenga di dia pung diri.
31Itu setan dong maen minta tarús sang Yesus ko jang suru sang dong pi Lobang Siksa, andia tampa tahan kuasa jahat dong.
32Ma deka-deka di situ, ada babi satu kalompok bésar yang ada do'i-do'i tana ko cari makan di gunung pung pinggir. Ju itu setan dong minta sang Yesus, bilang, “Suru sa ko botong maso pi dalam itu babi dong!” Ju Yesus iya bae. 33Ais, itu setan dong kaluar kasi tenga itu laki-laki, ju dong maso pi dalam itu babi dong. Itu babi dong samua jadi gila, tarús dong lari tabodo-bodo turun dari itu gunung, ko jato pi dalam dano. Ju dong samua mati tanggalám.
34Lia bagitu ju, tukang jaga babi dong lari pi kuliling kampong-kampong di situ, ju dong carita samua-samua. 35Dengar dong pung carita bagitu, orang banya dong kaluar pi di itu tampa. Dong mau lia sandiri apa yang su jadi. Sampe di situ, ju dong dapa lia itu orang yang takaná setan ada dudu tanáng-tanáng deka di Yesus pung kaki. Dia su pake pakean, deng dia pung gila su ilang. Lia bagitu, ju dong samua jadi taku. 36Ais orang-orang yang tadi dapa lia itu parkara, kasi tau orang yang baru datang dong karmana itu orang gila su jadi bae kambali. 37Ju orang Gerasa samua yang tenga di itu da'era dong, minta sang Yesus ko Dia jalan kasi tenga sang dong, te dong samua ada taku mo mati.
Ju Yesus dong pi nae dalam parahu, ko mau pulang kambali pi dano Galilea pung sablá.
38Ma itu orang yang tadi takaná setan tu, maen noki sang Yesus, bilang, “Bapa! Biar ko be iko deng Bapa ju!”
Ma Yesus balas, bilang, 39“Bagini sa! Lebe bae lu pulang pi lu pung kelu dong, ko carita sang dong so'al Tuhan Allah pung bae, yang Dia su bekin kasi sang lu.”
Ais, itu orang pi kuliling itu kota, ju dia carita kasi samua orang so'al Yesus bekin bae sang dia.
Tuhan Yesus kasi idop kambali Yairus pung ana nona, deng bekin bae parampuan yang saki dara loos
(Mateos 9:18-26; Markus 5:21-43)
40Ais ju Yesus dong balayar pulang pi dano Galilea pung sablá. Waktu dong turun dari parahu, orang banya dong su tunggu-tunggu sang Dia. Dong datang makarubu ko mau sambut sang Dia. 41-42Di situ ju, ada satu orang, nama Yairus. Dia tu, kapala ruma sambayang di itu kota. Dia pung ana, cuma satu biji sa; ana nona, umur dua blas taon. Sakarang, itu nona ada saki karás amper mati. Waktu Yairus lia Yesus pung datang, dia pi tikam lutut di Yesus pung muka. Dia minta ko Yesus datang di dia pung ruma, ko tolong sang dia pung ana nona.
Waktu Yesus manyao iya sang dia, ju dong jalan pi Yairus pung ruma. Ma orang banya dong ju tar sampat ko mau iko ju. Andia ko dong jalan baseti-baseti.
43Ada satu parampuan ju yang jalan iko deng dong. Dia pung datang bulan sonde tau barenti batúl su dua blas taon. Dia su kasi abis dia pung doi deng harta dong, ko pake bayar kasi dokter-dokter. Ma sonde ada yang bisa bekin bae sang dia. Dia pung panyaki tu, maen foe tarús.Tulisan bahasa Yunani saparu sonde tulis “Dia su kasi abis dia pung doi deng harta dong, ko pake bayar kasi dokter-dokter.” 44Ju dia datang deka-deka sang Yesus dari Dia pung balakang. Ais dia sonto ame Yesus pung ujung baju. Waktu dia sonto abis, ju dia pung dara loos barenti memang.
45Takuju Yesus badiri, abis Dia tanya, bilang, “Sapa yang ada sonto sang Beta ni?”
Ma sonde ada satu orang yang mangaku ju. Ais Petrus bilang, “Bos lai, ju! Ko orang banya ada jalan baseti bagini! Dong su, yang maen batola dari balakang.”
46Ma Yesus bilang sang dia, “Sonde! Tadi Beta rasa ada kuasa yang kaluar dari Beta. Jadi, Beta tau ada satu orang yang sangaja sonto sang Beta.”
47Waktu itu parampuan sadar kalo dia sonde bisa sambunyi, ju dia taku mo mati. Dia gamatar, ko tikam lutut di Yesus. Ais dia carita dia pung akar masala di muka orang dong samua. Tarús dia kasi tau, bilang, pas dia sonto sang Yesus, ju dia bae memang.
48Ais Yesus omong sang dia, bilang, “Susi! Lu jadi bae, tagal lu parcaya sang Beta. Pulang deng dame su!”
49Waktu Yesus masi ba'omong deng itu parampuan, ju Yairus pung orang satu datang kasi tau sang dia, bilang, “Aduu, Bapa, é! Bapa pung ana su sonde ada lai! Dia su mati, jadi sonde usa bekin repot lai sang Bapa Guru.”
50Ma waktu Yesus dapa dengar itu orang pung laporan, ju Dia bilang sang Yairus, “Bu! Tanáng sa! Jang kawatir! Parcaya sang Tuhan Allah sa. Dia yang kasi salamat sang bu pung ana.”
51-53Waktu dong sampe di Yairus pung ruma, orang dong su ponu di situ. Dong ada manangis makarereu. Ju Yesus togor sang dong, bilang, “Bosong barenti manangis su! Ini ana sonde mati. Dia cuma tidor sa!”
Ma orang dong cuma katawa bengko mulu sang Dia sa, te dong yang su lia sandiri itu ana pung putus napas. Ais ju Yesus minta itu ana nona pung mama-bapa, Petrus, Yohanis, deng Yakobis, maso pi dalam sama-sama deng Dia. Yang laen dong Dia suru tunggu di luar sa.
54Dong maso, ju Yesus pegang itu ana pung tangan, deng pange, bilang, “Nona, ó! Bangun suda!” 55Takuju sa, itu ana idop kambali, abis dia bangun memang. Ais Yesus suru itu nona pung mama, bilang, “Kasi ini ana makan do!” 56Itu nona pung mama-bapa heran mo mati. Ma Yesus kasi inga sang dong, ko jang kasi tasiar itu kabar pi orang dong.
Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dua blas orang
(Mateos 10:5-15; Markus 6:7-13)
91Satu kali, Yesus kumpul Dia pung ana bua dua blas orang. Ais Dia kasi sang dong kuasa ko bisa usir setan, deng bisa bekin bae orang saki dari dong pung panyaki macam-macam. 2Dia utus sang dong, ko jalan kasi tau orang so'al Tuhan Allah pung pegang parenta. Dia ju utus sang dong ko bekin bae orang saki dong di mana-mana. 3Ma Dia kasi tau sang dong, bilang, “Inga bae-bae! Bosong sonde usa bawa apa-apa di jalan. Jalan deng baju di badan sa. Sonde usa bawa tongkat, ko tas, ko bakál, ko doi. Baju ganti ju, sonde usa bawa! 4Kalo bosong maso di satu kampong, ko ada orang yang mau tarima sang bosong, na, pi tenga di dong pung ruma sa. Jang bapili-pili ruma. Tenga di situ tarús, sampe bosong barangkat kasi tenga itu kampong. 5Kalo bosong maso pi satu kampong, abis orang-orang di situ sonde mau tarima deng sonde mau dengar sang bosong, na, angka kaki kasi tenga sang dong sa. Kalo bosong kaluar dari situ, bekin iko adat ko kabás buang abu dari bosong pung kaki. Kasi tau sang dong, bilang, ‘Bosong sonde mau dengar, na, biar ko bosong pikol tanggong-jawab sandiri!’”aLukas 10:4-11; Utusan dong pung Carita 13:51
6Abis ju, itu ana bua dong pi bajalan dari kampong pi kampong. Dong kasi tau orang dong so'al Tuhan Allah pung Kabar Bae. Ais dong ju bekin bae orang saki dong.
Raja Herodes bingung so'al Tuhan Yesus
(Mateos 14:1-12; Markus 6:14-29)
7Itu waktu, carita macam-macam so'al Yesus su sampe di raja Herodes Antipas*Herodes Antipas tu, Herodes Bésar pung ana. Herodes Bésar tu, yang parenta bunu bekin mati ana-ana kici di Betlehem pas Tuhan Yesus pung lahir. Lia Mateos 2:16-18. pung talinga. Dengar itu carita dong, ju dia bingung, tagal ada barapa orang yang bilang, “Yesus tu, andia Yohanis Tukang Sarani yang su idop kambali.” 8Ada saparu lai yang bilang, “Dia tu, ba'i Elia yang su idop kambali.” Ada laen lai yang bilang, “Dia tu, satu dari Tuhan pung jubir dolu-dolu yang laen dong.”bMateos 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19
9Ma Herodes inga, bilang, “Tempo hari, beta su suru potong bekin putus Yohanis pung kapala. Dia su idop kambali, ko apa? Ais ini satu ni, sapa lai?” Ju dia usaha ko mau katumu muka deng Yesus.
Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang
(Mateos 14:13-21; Markus 6:30-44; Yohanis 6:1-14)
10Satu waktu, ana bua yang Yesus su utus tu, dong pulang ko bakumpul ulang lai deng Dia. Dong kasi tau sang Dia samua yang dong su bekin ame. Ais Yesus deng Dia pung ana bua dong jalan diam-diam pi satu tampa deka deng kampong Betsaida, ko dong pi barenti cape di situ. 11Ma orang banya dong dapa ciom Yesus dong mau pi mana, ais dong ba'ekor sang Dia pi. Jadi, Yesus tarima bae sang dong, tarús Dia bekin bae orang-orang saki dong samua, deng Dia carita sang dong so'al Tuhan Allah pung pegang parenta.
12Waktu su sore, ju Dia pung ana bua dua blas orang dong, bawa usul sang Yesus, bilang, “Lebe bae Bapa suru ini orang dong pi kampong-kampong yang badeka di sini, ko bisa cari dong pung makanan sandiri. Deng biar dong pi cari tampa ko dong manumpang tidor. Te tampa sunyi bagini, karmana ko dong bisa dapa makan?”
13-14Ma Yesus manyao, bilang, “Bagini! Biar bosong yang kasi makan sang dong!”
Ma dong protes, bilang, “Awe', Bapa lai! Mana bisa bagitu? Ini orang dong ni, ada lima ribu lebe! Itu cuma laki-laki sa, balóm itong parampuan deng ana-ana lai! Ais kotong pung roti cuma lima bua, deng ikan dua ekor sa. Kalo Bapa mau botong yang kasi makan ini orang banya dong, na, karmana ko botong bisa béli makan bam-banya kasi sang dong?!”cMateos 14:21
Ju Yesus suru sang dong, bilang, “Ator ini orang dong dudu bakumpul lima-lima pulu, satu kalompok.”
15Ais dong pi ator bagitu. 16Waktu dong su dudu, ju Yesus ame itu roti lima bua deng ikan dua ekor. Abis Dia mangada pi langit, ko sambayang minta tarima kasi. Ais Dia kasi pica-pica itu roti deng ikan, ju Dia sorong kasi ana bua dong ko pi bagi-bagi kasi itu orang dong. 17Dong samua makan sampe kinyang. Ais, dong kumpul ame itu makanan sisa dong, sampe ponu dua blas bakul.
Petrus mulai sadar, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu
(Mateos 16:13-19; Markus 8:27-29)
18Satu kali, Yesus ada sandiri ko sambayang di satu tampa. Ais Dia pung ana bua dong bakumpul deng Dia. Sambayang abis, ju Dia tanya sang dong, bilang, “Bosong dengar-dengar orang omong, bilang, Beta ni, sapa?”
19Dong manyao, bilang, “Ada yang bilang Bapa ni, Yohanis Tukang Sarani. Laen lai bilang, mangkali Bapa ni, ba'i Elia. Kalo sonde, na, satu dari Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu yang su idop kambali.”dMateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8
20Tarús Yesus tanya lai sang dong, bilang, “Kalo iko bosong sandiri, na, bosong anggap Beta ni, sapa?”
Ais ju Petrus manyao, bilang, “Bapa ni, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu!”eYohanis 6:68-69
21Ais Yesus larang sang dong ko jang kasi tau sapa-sapa, bilang, Dia tu, Kristus.
Tuhan Yesus omong so'al Dia pung mati, deng Dia pung idop kambali
(Mateos 16:21-28; Markus 8:31--9:1)
22Abis ju, Yesus omong tamba, bilang, “Beta ni, Manusia Tulen. Beta musti pikol sangsara barát macam-macam. Nanti orang Yahudi pung tua-tua adat, kapala agama pung bos-bos, deng guru agama dong sonde mau tarima, bilang, Beta ni, Kristus. Ais nanti dong bunu bekin mati sang Beta. Memang Beta mati, ma dia pung lusa, beta idop kambali!”Bahasa Yunani pung cara itong hari, andia, ini hari = hari partama; beso = hari kadua; lusa = hari katiga. Jadi, Tuhan Yesus pung mati, itong hari partama (Jumat Agung), deng Dia pung idop kambali, itong hari katiga, andia lusa (Minggu Paska).
23Abis ju, Dia kasi tau orang banya dong, bilang, “Orang yang mau iko sang Beta, na, dia musti batahan iko tarús tiap hari! Dia musti lapás buang dia pung mau-mau sandiri. Dia musti iko tarús, biar orang ada mau bunu sang dia, sama ke orang pikol dia pung kayu palang ko pi di dia pung tampa mati.fMateos 10:38, Lukas 14:27 24Te orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan. Ma orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia tapisa buang dari Tuhan Allah.gMateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25 25Kalo orang dapa dunya pung isi samua, ma Tuhan Allah tola buang sang dia, na, dia dapa ontong apa? 26Beta ni, Manusia Tulen. Jadi orang yang malu iko sang Beta, deng malu pegang Beta pung ajaran, Beta ju nanti malu mangaku sang dia di Tuhan Allah pung muka waktu Beta kambali dari sorga. Te nanti Beta turun datang deng Bapa pung kuasa yang hebat, sama-sama deng Dia pung ana bua dari sorga. 27Beta kasi tau batúl-batúl sang bosong. Ada barapa dari bosong yang ada di sini ni, yang nanti dapa lia sandiri Tuhan pung pegang parenta, ais baru dong bisa mati.”
Tuhan Yesus jadi laen di atas gunung
(Mateos 17:1-8; Markus 9:2-8)
28Abis dia pung dalapan hari, ju Yesus ame bawa sang Petrus, Yohanis deng Yakobis pi nae di satu gunung ko mau sambayang. 29Waktu Yesus ada sambayang, ju Dia pung rupa ba'oba, deng Dia pung pakean jadi puti mangkilat.
30Takuju sa, dua orang muncul datang. Dong dua tu, andia ba'i Musa deng ba'i Elia. Ju dong ada ba'omong deng Yesus. 31Dong ju kantara hebat luar biasa. Dong tiga ba'omong so'al Yesus pung mati nanti di Yerusalem.
32Itu waktu, Petrus deng dia pung kawan dua orang manganto sonde bisa-bisa, sampe dong tatidor. Waktu dong bangun, ju dong dapa lia Yesus ada badiri deng dua orang. Dong ju lia Yesus bacaya taráng.
33Waktu ba'i Musa deng ba'i Elia su mau pi, ju Petrus bingung, sonde tau dia mau bekin apa. Ju dia omong sambarang sa, bilang, “Bos! Botong rasa enak di sini, é! Jadi lebe bae botong kasi bangun tiga laak. Satu kasi sang Bos, satu kasi ba'i Musa, deng satu lai kasi ba'i Elia.” 34Ma waktu dia masi ba'omong bagitu, ada satu awan turun datang ko tutu sang dong. Abis Petrus dong jadi taku. 35Ju dong dapa dengar suara dari dalam itu awan, bilang,
“Ini, Beta pung Ana yang Beta su pili memang!
Dia omong, na, dengar bae-bae sang Dia!”h2 Petrus 1:17-18; Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22
36Omong abis, ju Petrus dong cuma lia Yesus sandiri sa. Dong tiga tutu mulu ko sonde carita kasi sapa-sapa ju, apa yang dong dapa lia tu. Lama-lama baru dong buka mulu ko carita kasi orang laen.
Tuhan Yesus bekin bae ana yang takaná setan jahat
(Mateos 17:14-18; Markus 9:14-27)
37Dia pung beso, waktu Yesus deng Petrus dong turun dari itu gunung, orang banya dong datang katumu sang Yesus. 38Ju ada satu orang batarea sang Dia, bilang, “Bapa Guru, é! Tolong lia beta pung ana laki-laki satu biji do! 39Te ada setan yang maen pegang ame sang dia, ko bekin dia batarea takuju, deng ro'o-ro'o sang dia sampe fafudik kaluar dari dia pung mulu. Itu setan ju maen pok-pak pok-pak sang dia, deng maen ganggu sang dia tarús-tarús. 40Beta su minta tolong sang Bapa pung ana bua ko usir kasi kaluar itu setan, ma dong sonde ontong sang dia!”
41Yesus masparak sang dong samua, bilang, “Weh! Bosong sonde parcaya kalo Tuhan bisa bekin bae orang, ko? Bosong tu, dasar manusia yang sonde tau idop iko jalan lurus! Beta musti sabar sang bosong sampe kapan lai!?”
Ais dia bale omong deng itu bapa tu, bilang, “Bawa lu pung ana datang sini su!”
42Waktu dong bawa itu ana pi Yesus, ju itu setan banting itu ana di tana, ro'o-ro'o barmaen sang dia. Ma Yesus parenta itu setan ko kaluar kasi tenga itu ana, ju itu ana bae memang. Abis Yesus sarakan itu ana pi dia pung bapa. 43aOrang yang dapa lia Tuhan pung kuasa yang hebat tu, dong samua jadi taheran-heran.
Tuhan Yesus omong ulang lai so'al Dia pung mati
(Mateos 17:22-23; Markus 9:30-32)
43bWaktu orang dong samua masi ba'omong so'al tanda-tanda heran yang Yesus ada bekin, Dia kasi tau sang Dia pung ana bua dong, bilang, 44“Bosong tanda bae-bae Beta pung omong ni! Sonde lama lai, te orang mau jual buang sang Beta, Manusia Tulen ni. Ais dong sarakan Beta pi orang luar dong.” 45Ma Dia pung ana bua dong tabingung-bingung. Dong sonde mangarti dia pung maksud. Dong ju taku tanya dia pung arti apa.
Sapa yang jadi orang nomer satu
(Mateos 18:1-5; Markus 9:33-37)
46Satu kali, Yesus pung ana bua dong mulai bakanjar so'al sapa dari dong yang nanti jadi orang nomer satu.iLukas 22:24 47Ma Yesus tau apa yang dong bakanjar. Ju Dia pange satu ana kici, ais kasi badiri sang itu ana di Dia pung sablá. 48Ais Dia kasi tau sang dong, bilang, “Dengar bae-bae! Orang yang iko Beta ko layani orang kici sama ke ini ana, dia pung arti, itu orang ju ada layani sang Beta. Deng dia ju ada layani sang Beta pung Bapa di sorga yang utus sang Beta datang di ini dunya. Ada banya orang yang suka pandang enteng sang dong. Macam ke orang kasian, orang susa, orang tar bae, orang sial, deng orang kici dong. Naa! Orang yang suka layani orang macam bagitu yang Tuhan Allah anggap paling hebat.”jMateos 10:40, Lukas 10:16, Yohanis 13:20
Orang yang sonde malawan, dia tu kotong pung kawan
(Markus 9:38-40)
49Ais Yohanis kasi tau sang Yesus, bilang, “Bos! Satu kali, botong lia satu orang usir kaluar setan deng subu Bapa pung nama. Jadi, botong larang sang dia ko jang subu-subu pake Bapa pung nama, tagal dia tu bukan kotong pung orang.”
50Ma Yesus manyao, bilang, “Sonde usa! Te orang yang sonde malawan sang kotong, dia pung arti, dia tu kotong pung kawan sandiri.”
Orang di satu kampong di Samaria sonde mau tarima sang Tuhan Yesus
51Yesus tau, bilang, Dia pung hari nae pi sorga su deka-deka. Ais Dia putus ko barangkat pi kota Yerusalem. 52Dia utus orang ko jalan kamuka dari dong, ko biar dong bisa ator makan-minum. Ju dong maso pi satu kampong di propinsi Samaria ko mau urus tampa manumpang. 53Ma itu orang Samaria dong sonde mau tarima sang Yesus dong, tagal Dia ada mau jalan pi sémba sang Tuhan Allah di kota Yerusalem.Orang Samaria pung tampa sémba sang Tuhan ada di gunung Gerisim di dong pung da'era. Dong su lama baparkara deng orang Yahudi yang sémba sang Tuhan Allah di kota Yerusalem. 54Waktu Yakobis deng Yohanis dapa dengar itu orang Samaria dong pung bekin-bekin, ju dong babuju sang Yesus, bilang, “Bos! Karmana kalo kotong minta Tuhan Allah kirim api datang dari langit ko bakar abis sang dong?”k2 Raja-raja dong 1:9-16
55Ma Yesus mangada sang dong dua, ju togor, bilang, “Sonde usa pikir bagitu.” 56Ais dong jalan tarús pi kampong laen.
Sarat iko sang Tuhan Yesus
(Mateos 8:19-22)
57Waktu dong ada bajalan, ada satu orang omong sang Yesus, bilang, “Bapa! Bapa pi mana sa, na, beta mau iko tarús deng Bapa!”
58Ma Yesus manyao, bilang, “Bae, ju! Ma inga bagini. Samua orang deng binatang ada dong pung tampa tenga sandiri. Anjing utan kambali pi dia pung lobang. Burung kambali pi dia pung sarang. Ma Beta, Manusia Tulen ni, sonde ada pung ruma sandiri ko pulang di situ. Tampa alas kapala, ju sonde ada.”
59Satu kali, Yesus pange satu orang laen, bilang, “Mari iko sang Beta, ko jadi Beta pung orang.”
Itu orang manyao, bilang, “Neu! Ma bagini, Bos. Biar beta pulang ko urus orang tua dong dolo. Kalo beta pung bapa su mati, na, baru beta iko.”
60Ma Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Bagini! Kasi tenga ko orang yang sonde ada pung parcaya sang Tuhan dong, urus dong pung orang mati. Ma bosong yang parcaya sang Tuhan, bosong pung tugas pi jalan kasi tau so'al Tuhan Allah pung pegang parenta.”
61Ada satu orang lai bilang, “Bae ju, Bos! Beta mau iko sang Bos tarús. Ma kasi isin ko beta pi ciom bapisa deng beta pung kelu dong dolo, baru beta kambali iko sang Bos.”l1 Raja-raja dong 19:20
62Ma Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Bagini! Kalo orang mulai bale tana, ais batasibu deng urusan laen sampe lupa tanam, na, dia pung kabón sonde jadi. Bagitu ju deng orang yang putus mau iko sang Beta, ma maen inga tarús dia pung idop dolo. Orang macam bagitu sonde ada guna jadi orang karjá di Tuhan Allah pung parenta.”
Tuhan Yesus utus ana bua tuju pulu dua orang
101Ais itu, Yesus pili ame ana bua laen, 72 orang.*Tulisan Bahasa Yunani saparu ada tulis, bilang, ‘ana bua 72 orang’. Saparu lai, bilang, ‘ana bua 70 orang’. Terjemahan moderen dong, banya yang pili ‘72’. Abis Dia bagi-bagi sang dong dua-dua orang, ko dong pi lebe dolo dari Dia di tampa-tampa yang nanti Dia mau datang. 2Dia utus sang dong, bilang, “Ada orang bam-banya yang sama ke padi yang su kuning. Tenga tuan kabón kirim dia pung orang karjá ko datang koru sa. Jadi, bosong musti sambayang minta Tuhan Allah kirim tamba Dia pung orang karjá ko kumpul ame orang-orang yang mau iko sang Beta. Tagal, orang yang mau iko sang Beta tu, banya. Ma orang karjá dong cuma sadiki sa.aMateos 9:37-38
3Sakarang bosong barangkat suda! Beta utus sang bosong ko pi di orang banya dong. Ma inga bagini. Bosong sama ke domba ana yang hati manis, yang pi di teng-tenga anjing utan yang jahat dong.bMateos 10:16
4Bosong sonde usa bawa doi, ko tas pakean, ko sandal lebe di jalan. Jang buang-buang waktu parcuma deng maen batogor orang di jalan.
5-8Kalo bosong maso pi dalam satu kampong, bosong sonde usa pinda-pinda dari satu ruma pi ruma laen. Kalo orang tarima bae sang bosong di satu ruma, na, tenga di situ sa, sampe bosong barangkat dari itu kampong. Kalo bosong maso pi satu ruma, bosong musti minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang orang di itu ruma. Kalo tuan ruma di situ tarima bae sang bosong, tantu Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang itu isi ruma dong. Ma kalo dong sonde mau tarima sang bosong, na, biar ko Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong sandiri sa. Kalo bosong maso di satu ruma, ko, satu kampong, ko, makan-minum apa sa yang dong kasi. Tarima deng sanáng hati, te pantas kalo dong kasi bosong bagitu ko ganti bosong pung karingat.c1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18 9Bekin bae dong pung orang saki. Deng kasi tau sang dong, bilang, ‘Tuhan Allah pung parenta su ada di muka idong!’
10Ma ada kampong ju yang dia pung orang dong sonde mau tarima sang bosong. Kalo dong bekin bagitu sang bosong, na, pi badiri di kampong pung jalan ko angka omong, bilang, 11‘Dengar bae-bae! Botong su datang bawa Tuhan pung Kata-kata kasi sang bosong, ma bosong sonde toe sadiki ju. Jadi, botong sakarang kabás buang ini kampong pung abu dari botong pung kaki, ko jadi tanda, bilang, nanti bosong tanggong risiko sandiri! Ma inga bae-bae! Tuhan Allah pung parenta su ada di muka idong!’dMateos 10:7-14, Markus 6:8-11, Lukas 9:3-5; Utusan dong pung Carita 13:51
12Bosong tau kota Sodom pung jahat, wuang? Beta kasi tau, é! Nanti pas di hari kiamat, Tuhan kasi hukum orang yang tola buang sang bosong tu, jao lebe barát dari orang Sodom dong!”eCarita Mula-mula 19:24-28, Mateos 10:15, 11:24
Orang yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus
(Mateos 11:20-24)
13Yesus omong tamba lai, bilang, “Awas bosong yang ada di kampong KorasinBahasa Indonesia tulis ‘Khorazim’. Yang asli pung, dari bahasa Yunani tulis ‘Choradzin’. deng kampong Betsaida! Calaka kaná sang bosong! Beta su bekin tanda heran macam-macam di bosong pung batang idong, ma bosong sonde mau parcaya sang Tuhan Allah. Padahal, bosong ni, orang Yahudi yang mangaku kanál sang Dia. Ma andekata itu tanda-tanda heran yang Beta bekin di bosong pung kampong jadi kaná di kota Tirus deng kota Sidon, tantu bagini lama orang di situ dong su tobat memang, deng su kasi tenga dong pung sala-sala ko bale iko sang Tuhan. Deng dong ju tantu pake pakean duka, deng taro abu di atas kapala ko jadi tanda, bilang, dong ada manyasal deng dong pung sala-sala dong. Padahal orang Tirus deng Sidon dong ni, bukan orang Yahudi yang mangaku kanál sang Tuhan.fYesaya 23:1-18, Yeskial 26:1--28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4 14Batúl! Bosong lia sa! Nanti kalo Tuhan putus samua orang dong pung parkara, orang Tirus deng orang Sidon pung hukuman masi jao lebe ringan dari bosong pung hukuman.
15Awas bosong orang kampong Kapernaum! Bosong jang pikir, bilang, nanti Tuhan angka nae sang bosong maso pi sorga. Sonde! Nanti Tuhan lempar buang sang bosong maso pi naraka!gYesaya 14:13-15
16Inga bae-bae! Te orang yang dengar sang bosong, sama sa deng dengar sang Beta. Deng orang yang sonde mau dengar sang bosong, sama sa deng sonde mau dengar sang Beta. Tamba lai, orang yang sonde mau dengar sang Beta tu, sama sa deng dia sonde mau dengar sang Tuhan Allah, yang su utus sang Beta datang di ini dunya.”hMateos 10:40, Markus 9:37, Lukas 9:48, Yohanis 13:20
Tuju pulu dua utusan dong kambali
17Waktu itu 72 orang utusan datang kambali,Tulisan bahasa Yunani saparu ada tulis, bilang, ‘ana bua 72 orang’. Saparu lai, bilang, ‘ana bua 70 orang’. Terjemahan moderen dong, banya yang pili ‘72’. dong pung hati ada babunga-bunga. Ju dong lapor sang Yesus, bilang, “Awii! Pung hebat lai! Waktu orang dong minta botong ko bekin bae orang yang takaná setan dong, botong pake Bos pung nama ko usir setan dong. Itu setan dong dengar sang botong, ais ju dong kaluar memang! Talalu!”
18Ju Yesus manyao sang dong, bilang, “Batúl! Waktu bosong bekin bagitu, Beta ada lia Tuhan Allah lempar buang sang setan deng dong pung bos dari langit, sama ke kilat yang kaluar kiri-kanan dari langit! 19Inga, é! Setan dong pung bos tu, kotong pung musu. Deng dia ada pung kuasa ju! Ma Beta su kasi kuasa sang bosong ko kasi pata dia pung kuasa. Deng andekata bosong ada inja kaná ular babisa, ko kalajingking, na, bosong sonde kaná apa-apa. Sonde ada yang bisa bekin calaka sang bosong.iLagu Puji dong 91:13 20Bosong pung hati babunga, tagal setan dong dengar sang bosong. Bae ju, ma itu hal kici sa! Lebe bae bosong pung hati babunga, tagal Tuhan su tulis ame bosong pung nama ko jadi Dia pung warga yang maso sorga.”
Tuhan Yesus pung hati babunga
(Mateos 11:25-27,13:16-17)
21Itu waktu, Tuhan pung Roh yang Barisi bekin Yesus pung hati babunga. Ais Dia puji Tuhan, bilang, “Bapa! Bapa yang jadi Bos Bésar di langit deng bumi. Beta minta tarima kasi bam-banya, tagal Bapa tutu ame ini hal dong dari orang yang anggap diri pintar deng yang tinggi hati dong. Ma Bapa buka itu samua kasi ana-ana kici dong deng orang yang randá hati dong. Batúl, Bapa! Te itu yang bekin Bapa pung hati sanáng!”
22Ais Yesus kasi tau sang orang banya dong, bilang, “Dengar ó! Beta pung Bapa di sorga su kasi samua kuasa sang Beta. Yang tau batúl, bilang, Beta ni, sapa, andia cuma Bapa sa. Deng yang tau batúl, bilang, Bapa tu, sapa, cuma Bapa pung Ana sa, andia Beta. Deng Beta pili orang laen, ko kasi tau sang dong, ko biar dong ju kanál sang Dia.”jYohanis 3:35, 10:15
23Abis Yesus bale mangada sang Dia pung ana bua dong, deng kasi tau sang dong sandiri, bilang, “Bosong ontong batúl, tagal bosong su lia Tuhan pung kuasa. 24Raja-raja deng jubir dolu-dolu dong rindu mau lia apa yang bosong su dapa lia, ma dong sonde bisa. Dong ju rindu mau dengar apa yang bosong su dapa dengar, ma dong sonde bisa.”
Orang Samaria yang hati mas
25Satu kali, ada satu ahli hukum Yahudi badiri ko mau hiki sang Yesus. Dia tanya, bilang, “Bapa Guru! Tolong kasi tau do! Beta musti bekin apa, ko biar beta tau beta bisa dapa idop tarús sama-sama deng Tuhan di sorga?”
26Yesus manyao, bilang, “Ba'i Musa tulis apa so'al ini hal? Lu pung mangarti karmana sang dia?”
27Itu orang kasi tau, bilang, “Dia ada tulis, bilang:
‘Lu musti sayang sang Tuhan Allah, lu pung Bos, lebe dari samua.
Tagal itu, lu musti salalu rindu sang Dia,
karjá karás ko iko Dia pung mau,
deng mangarti sang Dia.’
Ju ada tulis, bilang, ‘Lu musti sayang lu pung sodara, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.’”kKapala Agama dong pung Atoran 19:18, Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:5
28Yesus balas, bilang, “Batúl! Kalo lu bekin iko bagitu, lu idop deng Tuhan tarús-tarús.”lMateos 22:35-40, Markus 12:28-34; Kapala Agama dong pung Atoran 18:5
29Ma itu orang ada mau bekin diri ke orang alim sa. Ais dia tanya sang Yesus, bilang, “Ma, beta pung ‘sodara’ tu, yang mana?”
30Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini! Beta mau kasi satu umpama. Nanti lu kasi tau, mana yang batúl-batúl ‘sodara’. Dia pung carita bagini: Ada satu orang Yahudi barangkat dari kota Yerusalem, jalan turun pi Yeriko. Ma takuju sa, ada tukang rampok dong datang korfei barmaen sang dia. Dong papoko sang dia, ais rampas ame dia pung doi deng dia pung pakean samua. Tarús dong lempar buang sang dia di pinggir jalan, ais jalan kasi tenga sang dia. Itu orang su amper mau mati sa. Satu kapala agama lewat di jalan
31Ma sonde sangka-sangka, te ada satu kapala agama Yahudi yang jalan turun lewat di situ ju. Ma waktu dia dapa lia ada orang luka-luka yang malenggang di pinggir jalan, dia sonde barenti ko tolong sang dia. Dia serong pi sablá ko jalan tarús sa. 32Sonde lama, ju ada satu orang laen yang lewat di situ. Dia tu, orang dari suku Lewi yang biasa bantu di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Waktu dia dapa lia itu orang talempar di pinggir jalan, dia pi lia deka-deka sa, ma sonde tolong sang dia. Tarús dia serong pi sablá ko jalan tarús.
33-34Sonde lama lai, ada satu orang dari da'era Samaria lewat di situ deng dia pung binatang keledai. Kotong samua tau, bilang, orang Yahudi biasa lia deng sablá mata sang orang Samaria dong. Naa, waktu ini orang Samaria lia itu orang yang kaná rampok tu, ju dia jato kasian sang dia. Dia datang deka-deka ko mau tolong itu orang. Dia po'a anggor ko kasi barisi itu orang pung luka-luka dong, ais dia taro minya pi. Tarús farbán bae-bae sang dia, ju angka kasi nae pi atas dia pung keledai. Ais dia bawa itu orang pi sampe di kota. Tarús dia kasi manumpang itu orang di losmen, deng urus bae-bae sang dia.m2 Sajara Isra'el deng Yahuda 28:15
35Dia pung beso, itu orang Samaria pi kasi panjar doi, dua perak§Bahasa Yunani tulis, bilang, “dua denari”. di tuan losmen tu, deng kasi tau, bilang, ‘Pake ini doi ko urus bae-bae itu orang saki sampe bae. Kalo sonde cukup, na, tolong pake tahan bapa pung doi do. Waktu beta bale lai, nanti beta ganti bapa pung doi samua.’”
36Yesus pung umpama sampe di situ sa. Ais Dia tanya sang itu ahli hukum, bilang, “Iko lu, mana yang batúl-batúl ‘sodara,’ buat itu orang yang kaná rampok tadi tu?”
37Itu orang manyao, bilang, “Tantu sa, itu orang yang jato kasian sang dia.”
Yesus bilang, “Batúl, bu! Pi su, ko bekin iko.”
Tuhan Yesus, Ma'a deng Mia
38-40Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong jalan tarús pi Yerusalem. Ju dong singga di satu kampong. Di situ ada dua basodara, nama Marta deng Maria. Marta minta ko Yesus dong manumpang di dia pung ruma. Ais dong tenga tahan di situ.
Waktu Yesus dudu ko ajar orang dong, Marta batasibu urus makan-minum di dapur. Ma dia pung adi Maria, ada dudu deka-deka di Yesus pung kaki, ko dengar Dia pung omong. Sonde lama, ju Marta maso datang ko mangomel di Yesus, bilang, “Bapa, é! Karmana, ó! Beta ada batasibu satenga mati urus makan-minum, baru beta pung adi dudu ena-ena di sini sa. Tolong do! Suru sang dia bantu beta sadiki di dapur!”nYohanis 11:1
41Ma Tuhan Yesus manyao, bilang, “Ma'a, Ma'a. Lu ni, batasibu deng pikir macam-macam. 42Bae, ma ada satu hal yang lebe pantíng sakarang. Deng dudu dengar Beta pung Kata-kata, Mia su pili yang paling bae. Orang sonde bisa rampas buang itu Kata-kata dari dia.”
“Ajar sang botong sambayang”
(Mateos 6:9-13,7:7-11)
111Satu kali, Yesus pi sambayang. Sambayang abis, ju Dia pung ana bua satu datang ko minta, bilang, “Bos! Yohanis Tukang Sarani su ajar dia pung ana bua dong, ko dong tau sambayang. Botong minta ko Bos ju ajar sang botong sambayang dolo!”
2Ais Yesus bilang, “Bae ju! Sambayang pake conto bagini:
‘Bapa! Bapa pung nama paling barisi. Biar samua orang angka nae tinggi-tinggi Bapa pung nama yang hebat tu!
Biar Bapa jadi Raja kasi samua orang!
3Bapa tolong kasi botong makanan yang cukup tiap hari.
4Botong minta Bapa lupa buang botong pung sala-sala dong,
sama ke botong ju lupa buang orang pung sala yang dong bekin-bekin sang botong.
Bapa jaga ko botong sonde bekin jahat.”
5-6Abis Yesus ajar tamba sang dong so'al sambayang. Dia pake umpama, bilang, “Andekata tenga malam, ada kawan datang dari jao, ko manumpang di lu pung ruma. Ma lu sonde ada apa-apa ko kasi dia makan. Ais lu pi di lu pung kawan laen pung ruma, ko noki-noki dari luar, bilang, ‘Bu, é! Kasi tahan beta roti tiga balok do! Te beta ada tamu di ruma, ma botong ada karíng-karíng sa, ni! Bu, tolong do! Tiga balok sa! Nanti be ganti!’
7Kira-kira nanti lu pung kawan manyao bale, bilang, ‘Ko bu lai, ju! Orang ada tidor sonu, ma bu datang ganggu lai! Pintu dong su takonci mati, ni! Ana-ana dong su tidor sonu. Jang mara, é! Ma laen kali sa, bu!’
8Biar bagitu ju, ma inga bae-bae. Biar itu orang sonde bangun ko kasi sang lu, tagal lu dia pung kawan, ma kalo lu maen noki-noki tarús, tantu dia bangun ko kasi.
9Bagitu ju, deng sambayang.
Minta tarús sang Tuhan;
nanti Dia kasi.
Cari tarús;
nanti Dia kasi tunju jalan.
Eki tarús;
nanti Dia buka pintu.
10Te samua orang yang minta tarús sang Tuhan Allah, nanti tarima. Yang cari tarús, nanti dapa. Yang eki tarús, nanti Dia buka pintu. 11Bosong pikir coba! Dapa di mana, ada bapa, yang kalo dia pung ana minta ikan, na, dia kasi ular? 12Ko, kalo ana minta talór, na, dia kasi kalajingking? Sonde mungkin, to? 13Manusia pung dasar memang jahat. Ma bosong pung Bapa di sorga tu, Dia pung dasar bae batúl. Jadi, kalo manusia yang jahat macam bosong sa, suka kasi barang yang bae sang bosong pung ana-ana dong, apalai Bapa! Dia bukan cuma kasi apa yang bosong parlú sa, ma lebe dari itu, Dia kasi Dia pung Roh yang Barisi sang orang yang minta sang Dia.”
Tuhan Yesus sonde pake kuasa dari setan dong pung bos
(Mateos 12:22-30; Markus 3:20-27)
14Satu kali, Yesus usir kasi kaluar setan dari orang bisu satu. Ais itu orang mulai omong kambali. Orang dong di situ taheran-heran. 15Ma ada ju yang bilang, “Memang sa, Dia bisa usir setan! Ko Dia dapa kuasa dari setan dong pung bos, andia Balsebul na.”aMateos 9:34, 10:25
16Orang laen dong mau coba sang Yesus. Ais dong minta ko Dia bekin satu tanda heran lai ko kasi tunju sang dong, bilang, Dia pung kuasa memang dari Tuhan.bMateos 12:38, 16:1, Markus 8:11
17Ma Yesus tau memang dong pung otak kotor tu. Ju Dia omong, bilang, “Kalo dalam satu negara, dia pung rakyat dong bamusu, tantu itu negara jadi ancor-ancor. Bagitu ju, kalo dalam satu ruma, dia pung isi ruma dong ada maen idop bakanjar satu deng laen, na, tantu itu ruma tangga su sonde jadi doi lai! 18Jadi, kalo setan dong maen bamusu deng maen ba'usir satu deng satu, na, dong pung bos su sonde bisa pegang parenta lama-lama lai! Jadi sonde maso di otak, kalo bosong bilang Beta ada pake setan pung kuasa ko usir setan sandiri! 19Inga, é! Bosong pung orang dong ju tau usir setan. Dong pake kuasa dari setan, ko? Sonde, to! Jadi, bosong jang omong sambarang, bilang, Beta ada pake setan pung kuasa ko usir setan. Nanti bosong pung orang sandiri yang putus, bilang, apa yang bosong tudu tu, sala. 20Ma kalo Beta batúl-batúl usir setan pake Tuhan Allah pung kuasa, itu kasi tunju, bilang, Tuhan pung parenta su ada di bosong pung muka idong. Ada, ma tingka ke bosong sonde tau.
21Kalo geng satu ada pake sanjata kiri-kanan, ko jaga bae-bae dia pung ruma, tantu dia pung barang samua aman-aman sa. 22Ma nanti, ada yang lebe kuat dari dia, datang bekin kala, deng rampas ame itu orang pung sanjata dong. Ais itu, dia ju ra'u bawa itu orang pung harta dong ko bagi-bagi kasi dia pung ana bua dong. Su bagini lama itu geng partama parcaya dia pung sanjata. Ma sakarang dia su sonde bisa harap itu sanjata dong lai.
23Inga bae-bae! Orang yang sonde bapartei deng Beta, dia tu, Beta pung musu. Deng orang yang sonde babantu deng Beta pung karjá, na, dia tu, bekin kaco sa.”cMarkus 9:40
Setan mau pulang pi dia pung ruma lama
(Mateos 12:43-45)
24Yesus omong tamba lai, bilang, “Kalo kotong usir setan kaluar dari satu orang, dia pi tampa sunyi ko cari tampa barenti cape. Tagal dia sonde dapa tampa yang cocok, ju dia pikir, bilang, ‘Hee! Sonde dapa tampa bagini, lebe bae beta pulang pi tenga kambali di itu orang yang dolu tu.’ 25Ais dia kambali, ju dia katumu itu tampa tu, su barisi deng ta'ator bae-bae. 26Ju itu setan pi pange dia pung kawan tuju, yang lebe jahat lai dari dia. Ais dong samua pi tenga di itu orang, ju karoyok sang dia. Jadi, sakarang itu orang pung idop lebe calaka lai.”
Yang paling ontong
27Waktu Yesus masi ba'omong deng orang banya tu, ada satu parampuan di situ batarea, bilang, “Lu pung mama ontong bésar, tagal dia yang dapa barana sang Lu, deng dapa kasi susu sang Lu, ó!”
28Yesus manyao, bilang, “Batúl, mama! Ma yang lebe ontong lai, andia orang yang pasang talinga ko dengar Tuhan Allah pung Kata-kata, deng bekin iko!”
Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti do!
(Mateos 12:38-42)
29Waktu Yesus masi ba'omong, orang banya dong makarubu kuliling sang Dia. Ju Dia angka bicara, bilang, “Orang sakarang dong ni, cuma tau bekin jahat sa. Dong maen minta tarús ko Beta bekin tanda heran kasi sang dong, ko dong tau Beta ni, batúl-batúl Tuhan pung orang. Padahal dolu Tuhan su kasi tanda heran sang dong pake Dia pung jubir Yunus. Itu su cukup! 30Apa yang jadi di Yunus dolu, jadi tanda kasi orang di kota Niniwe, bilang, Tuhan Allah yang utus sang dia. Bagitu ju deng Manusia Tulen. Apa yang jadi di Beta, nanti jadi tanda kasi orang sakarang, bilang, memang Tuhan Allah yang utus sang Beta.dMateos 16:4, Markus 8:12; Yunus 3:4
31Nanti di hari kiamat, kalo Tuhan badiri jadi Hakim, nanti ratu dari salatan sana, idop kambali, ju badiri jadi saksi. Dia tunju jari ko tudu sang bosong samua yang idop sakarang, bilang, ‘Bosong samua ni, bodo, é!’ Te dolu itu ratu datang dari jao-jao ko lia deng mata kapala sandiri raja Soleman pung pintar. Padahal, sakarang ada Orang di bosong pung teng-tenga yang lebe hebat dari raja Soleman. Ma bosong sonde mau ame pusing sadiki ju sang Dia!e1 Raja-raja dong 10:1-10, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:1-12 32Deng bukan dia sandiri sa! Nanti orang dari Niniwe dong ju bangun badiri ko tunju jari sang bosong yang idop sakarang ni, bilang, ‘Bosong samua, bodo!’ Dong omong bagitu, tagal tempo hari, waktu Yunus pi kasi tau Tuhan pung mau sang dong, ju dong tobat memang. Padahal, sakarang Orang yang lebe hebat dari Yunus ada di bosong pung teng-tenga, ma bosong sonde mau tobat sadiki ju!”fYunus 3:5
Idop taráng
(Mateos 5:15,6:22-23)
33Yesus sambung lai Dia pung omong, bilang, “Orang kasi manyala lampu te'oek, ais taro sang dia di tampa yang tinggi, ko biar dia bekin taráng itu kamar kasi samua orang yang maso di situ. Sonde ada orang yang kasi manyala lampu, ais tutu ame deng bakul, ko, sambunyi mati sang dia!*Tulisan bahasa Yunani saparu sonde tulis, bilang, “ais tutu ame deng bakul”. Itu sonde ada guna apa-apa!gMateos 5:15, Markus 4:21, Lukas 8:16 34Bosong pung mata ju sama ke lampu. Dia bekin taráng bosong pung dalam hati. Kalo mata galáp, orang lia samua-samua deng hati jahat. Ma kalo mata taráng, orang lia samua-samua deng hati bae. 35Usaha ko taráng yang ada di bosong pung hati tu, jadi taráng sakali, sama ke matahari pung taráng. Taráng di bosong pung hati tu, jang sama ke bulan pung taráng, yang cuma kasi lia bayang-bayang sa. 36Kalo bosong pung hati taráng, sampe sonde ada satu nat ju yang galáp, tantu bosong pung idop samua ju taráng, sama ke ada lampu bésar yang kasi taráng bosong pung idop.”
Tuhan Yesus togor orang Yahudi pung kapala agama dong
(Mateos 23:1-36; Markus 12:38-40)
37Yesus omong abis, ju ada satu orang dari partei agama Farisi undang sang Dia ko datang makan di dia pung ruma. Sampe di sana, ju Yesus maso pi dalam ruma ko dudu di meja makan. 38Ma tuan ruma jadi heran lia Yesus dudu makan deng sonde pake cuci tangan lebe dolo, iko orang Farisi pung atoran.
39Abis Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Bosong orang Farisi dong hebat! Bosong pegang karás bosong pung atoran agama! Bosong inga kasi barisi piring deng galás pung luar sampe bakilat, ma bosong sonde inga ko kasi barisi bosong pung dalam hati yang kamomos tu, yang jahat deng rakus mati pung! 40Ngali, é! Jang lupa. Tuhan Allah yang bekin bagian luar. Dia ju yang bekin bagian dalam. 41Ma ada lebe bae, bosong kasi sang orang kasian dong dari apa yang bosong punya, ko biar bosong bisa barisi di Tuhan pung muka.
42Bosong orang Farisi dong! Bosong nanti dapa calaka! So'al kasi Tuhan satu bagian dari sapulu, bosong maen ba'itong samua-samua, kici-bésar. Sampe bosong pung bumbu kici ana dari kabón ju, bosong ba'itong mati! Ma bosong sonde toe hal yang pantíng dong. So'al parkara sayang sang Tuhan Allah, deng parkara adil, bosong lupa buang sang dong sa! Memang kotong musti tatáp kasi sang Tuhan Dia pung bagian, ma jang lupa hal-hal yang lebe pantíng dong.hKapala Agama dong pung Atoran 27:30
43Bosong nanti dapa calaka! Te bosong suka cari tampa yang paling bae dalam ruma sambayang, deng suka cari hormat di tampa-tampa umum.
44Bosong nanti dapa calaka! Te bosong sama ke kubur yang dia pung tana su rata. Orang jalan di situ, ma dong sonde tau, bilang, di situ ada kubur, tagal kubur pung tana di atas barisi, ma dia pung dalam busuk. Padahal, iko kotong pung adat, orang yang inja kubur bekin kotor dia pung diri, jadi sonde pantas maso pi ruma sambayang. Bosong orang Farisi dong sama ke itu kubur! Di luar-luar bosong conto ke barisi mati pung. Ma bosong pung dalam hati ada ponu deng hal busuk. Orang yang deka-deka deng bosong ju iko jadi kamomos.”
45Ada satu ahli hukum Yahudi di situ sambar sang Yesus pung omong, bilang, “Bapa Guru! Bapa pung kata-kata tadi tu, puku kaná sang botong ju!”
46Ais Yesus balas sang dia, bilang, “Batúl! Bosong ahli hukum Yahudi dong, biar ko bosong ju dapa calaka! Bosong bukan bantu orang deng bekin ringan dong pung idop, ma bosong bekin tamba susa sang dong deng bekin-bekin bosong pung atoran agama yang barát. Ais bosong kasi pikol orang deng bosong pung atoran macam-macam dong. Ma bosong sandiri sonde bantu pikol coba itu babán deng satu jari ju!
47Bosong nanti dapa calaka! Te bosong batasibu bangun batu-batu tugu kasi Tuhan pung jubir dolu-dolu ko kasi hormat sang dong. Padahal, bosong pung nene-moyang sandiri yang bunu bekin mati sang itu jubir dong! 48Bosong ju satu kaki deng bosong pung nene-moyang tu. Dong tola buang Tuhan pung jubir, deng bunu bekin mati sang dong. Ais bosong bangun batu kubur kasi itu jubir dong, ko jadi tanda, bilang, bosong ju iya bae deng bosong pung nene-moyang tu. 49Tagal itu, Tuhan Allah yang tau samua, parná omong, bilang, ‘Beta nanti utus Beta pung jubir deng utusan laen dong ko datang di orang-orang dong. Ais, itu orang dong siksa barmaen saparu, deng bunu bekin mati saparu.’
50-51Orang yang idop sakarang ni, musti pikol tanggong-jawab dari orang-orang yang su bunu bekin mati Tuhan pung jubir dong. Itu itong dari Tuhan bekin ini dunya, mulai deng Habel pung mati, sampe yang paling ahir, Sakaria. Dia tu, yang kaná bunu di teng-tenga meja korban deng Kamar Barisi di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Bosong ju pikol ame dong pung hukuman tu!iCarita Mula-mula 4:8, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 24:20-21
52Bosong ahli hukum Yahudi dong! Nanti bosong dapa calaka! Te bosong pegang konci yang bisa buka pintu ko orang dapa mangarti bae-bae Tuhan Allah pung mau. Ma bosong sandiri sonde maso pi situ. Lebe jahat lai, bosong pele ame orang, ko dong jang maso pi situ!”
53-54Waktu Yesus omong abis, ju itu guru agama deng orang Farisi dong maruak sang Dia. Mulai itu waktu, dong maen tanya macam-macam ko mau hiki kasi jato sang Dia. Dong ator siasat tarús ko cari-cari hal deng Dia.
Jaga diri ko jang iko orang Farisi dong pung pura-pura
(Mateos 10:26-27)
121Itu waktu, ada barapa ribu orang datang ko mau dengar sang Yesus. Dong jalan baseti deng makarubu ame sang Dia. Ju Dia omong lebe dolo deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Jaga diri ko jang iko orang Farisi dong pung pura-pura. Te dong suka omong laen, ma dong bekin laen.aMateos 16:6, Markus 8:15 2Dong pura-pura bae, ma dong pung pura-pura tu nanti kantara. Te samua yang tasambunyi sakarang, nanti dapa lia.bMarkus 4:22, Lukas 8:17 3Apa yang bosong omong sambunyi-sambunyi sakarang, nanti orang dapa dengar taráng-taráng. Apa yang bosong kusu-kusu dalam kamar, nanti orang omong karás-karás di muka banya orang.
Manusia pung nilei di muka Tuhan Allah
(Mateos 10:28-31)
4Ana dong! Sonde usa taku kalo orang mau bunu sang bosong. Te dong cuma bisa bunu bosong pung badan sa, ma sonde bisa bekin apa-apa deng bosong pung jiwa. 5Beta mau kasi tau, bilang, bosong musti taku sang sapa. Bosong musti taku sang Tuhan Allah. Te Dia yang bisa bunu sang bosong, ais itu lempar kasi maso bosong pi dalam naraka. Jadi Dia ni, yang bosong musti taku batúl-batúl.
6Bosong pikir coba, burung pipit pung harga barapa? Paling mura, to?! Lima ekor dua sen, wuang? Biar bagitu, ma Tuhan Allah sonde lupa buang satu ekor ju. 7Bagitu ju Tuhan taro hati sang bosong. Dia tau parsís barapa banya rambu di bosong pung kapala. Jadi, bosong sonde usa taku, te Tuhan nilei bosong lebe dari burung pipit bam-banya dong.
Jang malu mangaku sang Tuhan Yesus
(Mateos 10:32-33,12:32,10:19-20)
8Ais Yesus omong lai deng Dia pung ana bua, bilang, “Pasang talinga bae-bae! Kalo ada orang yang barani mangaku sang Beta di muka orang banya di ini dunya, nanti Beta ju mangaku sang dia di muka Tuhan Allah pung ana bua di sorga, bilang, dia tu Beta pung orang. 9Ma kalo ada orang yang omong di muka manusia, bilang, dia sonde kanál sang Beta, nanti Beta ju omong di muka Tuhan Allah pung ana bua di sorga, bilang, Beta sonde kanál sang dia.
10Beta ni, Manusia Tulen. Kalo ada orang omong bekin busuk Beta pung nama bae, na, Tuhan Allah masi sadia lupa buang dia pung sala tu. Ma kalo dia omong bekin busuk Tuhan pung Roh yang Barisi pung nama bae, Tuhan Allah sonde lupa dia pung sala.cMateos 12:32, Markus 3:29
11Nanti kalo orang hela bawa sang bosong pi tampa urus parkara agama, ko, pi orang pegang parenta dong, tagal bosong parcaya sang Beta, bosong sonde usa taku mau bela diri karmana. 12Te nanti itu waktu ju, Tuhan Allah pung Roh yang Barisi ajar kata-kata yang pas ko bosong manyao sang dong.”dMateos 10:19-20, Markus 13:11, Lukas 21:14-15
Carita orang kaya yang bodo
13Abis itu, satu dari itu orang banya dong tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Tolong suru beta pung kaka ko babagi deng beta botong pung bapa pung pusaka.”
14Ma Yesus manyao sang dia, bilang, “Weh! Sapa yang angka sang Beta jadi Hakim ko putus bosong dua pung parkara macam bagitu?”
15Ais Yesus omong sang itu orang banya dong, bilang, “Bosong musti ati-ati ko jang saraka! Te harta yang banya sonde jamin idop yang aman.”
16Abis ju, Dia carita satu umpama, bilang, “Ada satu orang kaya, yang dia pung kabón kasi hasil bam-banya. 17Sampe-sampe dia pung gudang dong su sesak, deng dia sonde tau mau bekin karmana lai. 18Ais ju dia putus, bilang, ‘Beta mau bekin bagini sa! Beta bongkar buang ini gudang lama dong, ko kasi bangun yang lebe bésar, ais simpan beta pung kabón pung hasil deng samua harta milik laen di situ. 19Kalo su bagitu, nanti beta omong deng beta pung diri sandiri, bilang, ‘We! Gudang su ponu! Makanan su cukup ko makan sampe taon-taon. Jadi makan-minum ena-ena deng goyang kaki sanáng-sanáng suda!’ 20Ma Tuhan Allah kasi tau sang dia, bilang, ‘Woi! Lu bodo, é! Ini malam ju, lu mati. Abis, sapa yang dapa lu pung gudang pung isi samua, é?’
21Jadi bagini! Orang bisa sa kumpul harta bam-banya di ini dunya kasi dia pung diri sandiri, ma di Tuhan Allah pung pikiran, dia tu, miskin, tagal sonde babae deng Tuhan.”
Parcaya sa sang Tuhan Allah
(Mateos 6:25-34)
22Abis Yesus ajar tamba sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong sonde usa barepot deng bosong pung idop hari-hari, so'al mau makan apa, ko mau pake apa. 23Te kotong pung idop ni, lebe dari apa yang kotong makan, deng apa yang kotong bapake. 24Lia coba burung gagak itam dong! Dong sonde tanam, sonde koru, sonde ada pung gudang ko simpan makanan, ma Tuhan Allah piara sang dong. Kalo bagitu, tantu Dia ju bisa piara sang bosong. Tagal Dia nilei bosong lebe dari itu burung dong. 25Kalo orang badiri di muka carmín, ais barepot deng dia pung diri, kira-kira dia bisa bekin tamba panjang dia pung umur idop, ko? Sonde bisa! 26Jadi, kalo barepot deng hal kici bagitu sonde bawa hasil apa-apa, akurang ko bosong masi mau barepot lai deng hal yang bésar dong? Dia pung ontong apa?
27Lia coba bunga utan. Dong sonde karjá kabón, deng sonde tanún kaen. Ma raja Soleman pung pakean paling mewa ju, sonde bisa lawan bunga utan pung bagus tu.e1 Raja-raja dong 10:4-7, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:3-6 28Te Tuhan Allah piara rumput kici yang sonde ada pung arti, yang cuma idop ini hari, ais beso mati, ko orang buang pi dalam api. Kalo bagitu, na, Dia ju bisa piara bosong yang pung harga lebe dari itu rumput. Jadi, akurang ko bosong sonde batúl-batúl bagantong sang Dia? 29Bagitu ju, bosong sonde usa barepot so'al makan-minum. Te nanti Tuhan urus. 30Orang yang sonde bagantong sang Tuhan, dong banting tulang ko urus itu hal dong samua. Ma bosong ni jang bagitu, te bosong pung Bapa di sorga su tau samua yang bosong parlú. 31Kalo bosong kasi jalan Tuhan Allah pung karjá dolo, nanti Dia ju urus ini hal dong kasi bosong.”
Simpan harta di sorga
(Mateos 6:19-21)
32Ais Yesus sambung lai, bilang, “Bosong sama ke domba satu kumpul kici yang sonde ada pung kuat apa-apa. Ma sonde usa taku! Te bosong pung Bapa di sorga tu, Raja Bésar. Apa yang Dia pung, Dia sanáng kasi sang Dia pung ana dong. 33Jadi, pi jual buang bosong pung barang dong, abis dia pung doi pi bagi kasi orang miskin dong. Deng bagitu bosong simpan harta di sorga di tampa yang aman deng batahan tarús. Pancuri sonde bisa pi mancuri ame sang dia. Kakarlák ju sonde bisa makan bekin rusak sang dia. 34Inga bae-bae! Bosong pung harta di mana, na, bosong pung hati ju ada di situ.”
Tukang suru-suru yang siap layani siang-malam
35-36Yesus omong lai, bilang, “Siang-malam bosong musti siap sadia ko layani sang Tuhan. Sama ke tukang suru-suru yang mete tunggu dia pung tuan ruma pulang dari pesta kawin. Kalo bos toki pintu, na, dia bisa buka deng capát.fMateos 25:1-13; Markus 13:34-36 37Kalo bos datang dapa dia pung orang karjá dong ada batunggu bagitu, tantu dong barontong. Te nanti bos sandiri yang kasi tunju dia pung hati bae sang dong. Dia pake pakean orang karjá, ais pi layani itu orang karjá dong deng makanan ena-ena. 38Itu orang karjá dong memang barontong tagal dong layani bos deng bae. Biar bos datang jam barapa sa, tenga malam ko amper siang, dong salalu siap.
39Pikir bae-bae! Kalo ada tuan ruma yang tau parsís jam barapa pancuri mau datang, su tantu dia sonde kasi sampat ko itu pancuri bongkar dia pung ruma. 40Jadi, bosong musti siap salalu, te sonde ada satu orang ju yang tau parsís kapan Manusia Tulen mau datang kambali.”gMateos 24:43-44
Ana bua yang satia, deng ana bua yang sonde satia
(Mateos 24:45-51)
41Ais Petrus tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Bapa pung umpama tadi tu, cuma kaná sang kotong sandiri sa ko kaná samua orang?” 42-44Ju Yesus manyao, bilang, “Itu umpama kaná di samua orang yang bekin sama ke kapala urusan yang pintar urus deng satia kasi dia pung bos. Te nanti dia pung bos angka sang dia ko bagi makanan kasi orang karjá laen dong. Kalo dia rajin bekin iko dia pung tugas bagitu, biar dia pung bos datang kapan sa, ma dia salalu ada bekin yang batúl. Ais dia barontong, tagal dia pung bos nanti angka sang dia ko urus dia pung harta milik samua.
45Ma calaka kalo itu kapala urusan mulai pikir, bilang, ‘Eh! Tantu bapatua masi lama baru pulang.’ Tarús dia mulai papoko orang karjá laen dong, laki-laki deng parampuan. Abis dia dudu makan-minum sanáng-sanáng sampe mabo. 46Ma satu hari, waktu itu kapala urusan sonde sangka apa-apa, takuju sa bos pulang. Ju bos langsung papoko sang dia, ais usir buang sang dia, ko dapa dia pung bagian di luar sama-sama deng orang yang sonde satia bekin iko bos pung mau.
47Te orang karjá yang tau dia pung bos pung mau, ma sonde siap bekin iko, ko sonde mau bekin iko, nanti kaná hukuman barát. 48Ma orang karjá yang karjá sala tagal dia sonde tau bos pung mau, nanti dia kaná hukuman yang sonde barát. Te orang yang su tarima banya, dia pung tuntutan ju banya. Orang yang tarima karjá bésar, dia pung tanggong-jawab ju bésar.”
Tuhan Yesus pung ajaran sonde bawa dame
(Mateos 10:34-36)
49Yesus sambung Dia pung omong, bilang, “Beta datang ko kasi pisa Beta pung orang dari orang laen di ini dunya. Itu sama ke orang pake api ko bakar buang kotoran. Beta pung suka kalo itu api su manyala di mana-mana. 50Ma Beta musti pikol sangsara yang barát lebe dolo. Beta nanti sangsara batúl sampe Beta pung tugas su abis.hMarkus 10:38 51Bosong pikir Beta datang bawa dame di ini dunya, ko? Sonde! Beta datang ko bekin orang dong bakalai basambung mulu, deng bekin orang dong tapica-pica tagal Beta pung ajaran. 52Mulai sakarang orang basodara dong tapica-pica. Dalam satu kelu, tiga lawan dua, dua lawan tiga.
53Papa lawan ana;
ana lawan papa.
Mama lawan ana;
ana lawan mama.
Mama mantu lawan ana mantu;
ana mantu lawan mama mantu.”iMika 7:6
Kanál bae-bae hari susa pung tanda-tanda dong
(Mateos 16:2-3)
54Tarús Yesus omong deng itu orang banya dong, bilang, “Kalo bosong lia awan tabal muncul di sablá barat, bosong bilang, ‘Ini tanda, bilang, hujan su mau turun.’ Memang batúl bagitu. 55Kalo angin salatan fuu datang, bosong bilang, ‘Ini tanda, bilang, ini hari panas karás.’ Memang batúl bagitu. 56Woi! Bosong manusia muka-balakang yang omong laen, bekin laen! Bosong pintar kasi mangarti ini bumi deng dia pung cuaca pung mau-mau. Ma akurang ko bosong sonde mau mangarti Tuhan pung mau-mau di ini jaman?”
Badame deng bosong pung musu dong
(Mateos 5:25-26)
57-58Yesus omong tamba, bilang, “Kalo bosong baparkara, akurang ko bosong sonde bisa putus sandiri mana yang batúl! Lebe bae urus dame dolo! Jang sampe bosong su ada di muka hakim, ais dia putus ko kasi maso sang bosong pi bui. 59Te kalo bagitu, tantu bosong sonde bisa kaluar sampe bosong bayar bekin abis bosong pung utang yang hakim putus tu.”
Kasi tenga idop yang jahat, ko bale iko Tuhan pung mau-mau
131Itu waktu, ada orang kasi tau sang Yesus, bilang, gubernor Pilatus su bunu barapa orang Yahudi dari Galilea, waktu dong ada bawa korban di Ruma Sambayang Pusat di Yerusalem. 2Dengar bagitu, ju Yesus tanya, bilang, “Iko bosong, kira-kira itu orang yang kaná bunu tu, dong pung sala ada lebe bésar dari samua orang Galilea yang laen? Andia ko dong kaná hukum mati, ko? 3Sonde! Ma kalo bosong sonde kasi tenga bosong pung idop yang jahat, ko bale iko Tuhan pung mau-mau, bosong ju nanti kaná ancor buang sama ke dong. 4Abis, karmana lai deng itu dalapan blas orang yang mati kaná tendes manara yang rubu di Siloam tempo hari tu? Dong pung sala lebe bésar dari samua orang laen di Yerusalem, ko? 5Sonde! Ma kalo bosong sonde kasi tenga bosong pung idop yang pakane'o, ko bale iko Tuhan pung jalan lurus, bosong ju nanti kaná ancor buang sama ke dong.”
Pohon yang sonde baboa, sama ke Tuhan pung orang yang sonde ada pung hasil
6Ais ju, Yesus kasi satu umpama, bilang, “Ada satu orang yang ada pung pohon bua*Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila bahasa Yunani sukei . Ma Alkitab kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa makan dia pung bua. Di Indonesia sablá timur, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Alkitab, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini. di dia pung kabón. Dia maen datang ko maloi coba mau cari tau itu pohon su baboa, ko balóm. Ma itu pohon balóm baboa. 7Ais ju, dia suru dia pung tukang kabón, bilang, ‘Su tiga taon ni, beta datang ulang kali ko cari ini pohon pung bua, ma beta sonde dapa apa-apa. Jadi, potong buang sang dia, te ini pohon cuma makan tampa sa.’
8Ma itu tukang kabón manyao, bilang, ‘Bapa jang mara. Kasi tempo ini pohon satu taon lai. Biar ko beta pacol kuliling sang dia, abis taro pupuk ko bekin subur sang dia. 9Kalo taon datang ini pohon baboa, na, bae. Ma kalo sonde, na neu, potong buang sang dia sa.’”
Tuhan Yesus bekin bae parampuan balakang bongko, kaná deng hari sambayang
10Satu kali, pas deng orang Yahudi pung hari sambayang, Yesus pi ajar di ruma sambayang. 11Di situ ada satu parampuan yang dia pung balakang su bongko dalapan blas taon, tagal setan pung bekin. Dia sonde bisa badiri lurus. 12Yesus dapa lia itu parampuan ju, Dia pange ame sang dia, abis omong, bilang, “Mama! Sakarang mama su bae.” 13Ju Yesus taro tangan di itu parampuan. Takuju, dia pung balakang bongko tu lurus memang. Ju dia minta tarima kasi, deng puji-puji sang Tuhan Allah.
14Ma itu ruma sambayang pung kapala mara, tagal Yesus bekin bae orang kaná deng hari sambayang. Ju dia kasi tau orang banya dong, bilang, “Satu minggu ada anam hari karjá. Jadi, lebe bae orang saki dong datang di itu hari-hari karjá sa, ko cari orang bekin bae sang dong. Jang datang di hari sambayang!”aKaluar dari Masir 20:9-10, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:13-14
15Ma Yesus manyao sang dia, bilang, “Hee! Orang muka-balakang. Di hari sambayang bosong ju karjá, to?! Te bosong pi kasi lapás bosong pung sapi deng keledai ko kasi minum sang dong, wuang?! 16Ini mama ni, ba'i Abraham pung turunan, sama ke kotong. Setan dong pung bos su ika sang dia 18 taon. Kalo Beta lapás sang dia kaná deng hari sambayang, na, sala ko?”
17Dengar bagitu, ju Yesus pung musu dong malu. Ma itu orang banya dong sanáng deng Dia pung karjá yang bagus dong.
Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang paling kici
(Mateos 13:31-32; Markus 4:30-32)
18Ju Yesus sambung Dia pung omong lai, bilang, “Kira-kira Beta banding Tuhan pung orang dong sama ke apa, é? 19Mula-mula dong cuma sadiki sa, ma lama-lama dong tamba banya. Dong tu mulai sama ke biji yang kici ana sa. Orang tanam sang dia di kabón. Ais ju dia idop ko jadi pohon bésar. Tarús burung dong datang basarang di dia pung cabang dong.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al ragi
(Mateos 13:33)
20Ais Yesus omong lai, bilang, “Kira-kira Beta banding Tuhan pung orang dong deng apa lai, é? 21Dia sama ke ragi yang parampuan ame ko campor deng tarigu dua sak,Bahasa Yunani bilang tarigu 3 sata . Satu sata, kira-kira 12 liter. Jadi, 3 sata, 36 liter tarigu. ko bekin banya roti. Ju itu tarigu samua reis sampe bésar, tagal itu ragi yang sadiki ana tu. Tuhan pung orang dong ju pangaru tamba luas bagitu.”
Sorga pung pintu kici ana
(Mateos 7:13-14,21-23)
22Ais itu, Yesus dong mulai jalan pi kota Yerusalem. Iko-iko jalan, Dia singga-singga di kota deng kampong ko ajar orang. 23Di satu tampa, ada satu orang tanya sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Kira-kira cuma sadiki orang sa yang bisa dapa salamat, ko?”
24Dia manyao, bilang, “Sorga pung pintu maso tu, kici. Jadi, pasang kaki ko bosong bisa maso iko situ. Te ada banya orang yang mau coba maso, ma sonde bisa. 25Kalo tuan ruma su konci pintu, nanti bosong badiri di luar ko toki-toki pintu, deng ba'eki minta tolong, bilang, ‘Bos! Buka pintu dolo!’
Ma nanti dia manyao, bilang, ‘Bosong tu, sapa? Beta sonde kanál sang bosong!’
26Tarús bosong bilang, ‘Mana bisa bos sonde kanál sang botong? Botong yang biasa dudu makan-minum deng bos. Bos ju biasa ajar sang botong di botong pung strat-strat.’
27Ju nanti Dia manyao, bilang, ‘Beta su bilang tadi, Beta sonde kanál sang bosong! Bosong ni, manusia tukang bekin jahat sa. Iskarobis dari sini!’bLagu Puji dong 6:9
28Ais, nanti kalo Tuhan Allah putus samua orang pung parkara, bosong manangis makarereu deng makan gigi sa. Te bosong dapa lia ba'i Abraham, ba'i Isak, ba'i Yakob deng Tuhan Allah pung jubir samua ada dudu su maso pi dalam sorga. Ma bosong kaná usir buang pi luar sa.cMateos 22:13, 25:30 29Nanti manusia datang dari dunya pung ujung-ujung, dari matahari nae sampe matahari turun; dari utara sampe salatan, ko dudu makan rame-rame di Tuhan Allah pung istana.dMateos 8:11-12 30Tanda bae-bae ini hal: nanti kalo Tuhan putus samua orang pung parkara, ada yang orang dolu sangka dia orang kici sa, ma dia dapa hormat bésar. Deng ada yang orang dolu, bilang, dia orang bésar, padahal Tuhan anggap dia orang kici sa.”eMateos 19:30, 20:16, Markus 10:31
Tuhan Yesus jato kasian sang kota Yerusalem pung isi
(Mateos 23:37-39)
31Itu waktu, ada barapa orang Farisi datang mangada sang Yesus, ais kasi tau, bilang, “Lebe bae, Bapa Guru ondor jao-jao pi tampa laen, te raja Herodes mau bunu sang Bapa.”
32-33Ju Yesus manyao, bilang, “Hee! Bapatua tu, sama ke musang licik! Bosong pi kasi tau sang dia, bilang, ‘Beta ada usir setan deng bekin bae orang saki dong ini hari deng beso. Dia pung lusa, baru Beta pung karjá tu su abis.’ Biar karmana ju, Beta masi mau karjá sadiki lai dalam Beta pung jalan pi Yerusalem. Te orang Yerusalem tu, yang suka bunu Tuhan Allah pung jubir dong.
34Aduu, orang Yerusalem dong, é! Bosong ni yang maen bunu Tuhan Allah pung jubir dong, deng lempar bekin mati utusan yang mau datang tunju jalan sang bosong. Su ulang kali Beta mau kumpul jaga bosong ko pele ame sang bosong dari jahat, sama ke ayam mai yang mau tutu ame dia pung ana dong di bawa dia pung sayap. Ma bosong sonde mau. 35Sakarang, Tuhan su sonde toe lai bosong pung ruma sambayang. Ais beso-lusa dia su kosong. Nanti bosong sonde akan lia sang Beta lai, sampe bosong mangaku, bilang,
‘Tuhan Allah kasi berkat sang orang yang datang bawa Tuhan pung nama,
tagal Tuhan su utus sang Dia!’”fLagu Puji dong 118:26
Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari sambayang
141Satu kali, kaná deng hari sambayang, orang partei agama Farisi pung kapala satu undang sang Yesus ko datang makan di dia pung ruma. Dia dudu makan, ma ada orang yang mama'u sang Dia ko mau lia Dia mau bekin apa kaná deng hari sambayang. 2Itu waktu, ada satu orang saki bere-bere yang ada iko dudu di situ. 3Ais, Yesus tanya sang ahli hukum Yahudi deng orang Farisi yang ada iko dudu makan di situ, bilang, “Iko ba'i Musa pung atoran, bole bekin bae orang saki, kaná deng hari sambayang, ko sonde?”
4Ma sonde ada satu orang yang buka mulu. Ju Yesus sonto itu orang saki, ais dia bae memang. Tarús Yesus suru sang dia ko pulang. 5Abis itu, Yesus tanya sang dong lai, bilang, “Kalo ada ana yang jato maso pi dalam parigi, kaná deng hari sambayang, bosong pi hela kasi kaluar sang dia, ko sonde? Kalo sapi yang jato, bosong kasi tenga, ko hela kasi kaluar? Tantu bosong hela kasi kaluar. Naa, itu dia pung arti, bilang, bosong su karjá, to!”aMateos 12:11
6Dengar Yesus omong bagitu, sonde ada satu orang ju yang bisa manyao sang Dia.
Jang cari-cari muka
7Itu waktu, Yesus ada lia-lia orang yang datang makan pesta di itu ruma. Ada banya orang yang pili tampa di muka, ko pi dudu di situ. Lia bagitu, ju Dia omong, bilang, 8“Ati-ati, ó! Kalo orang undang sang bosong pi pesta kawin, na, jang pi cari dudu di tampa orang bésar dong. Te jang sampe tuan pesta ada undang tamu yang lebe pantíng. 9Kalo bagitu, tuan pesta nanti datang omong sang lu, bilang, ‘Jang mara, é! Bapa tolong pinda pi balakang dolo, te beta su sadia ini korsi kasi ini orang bésar ni.’ Ju lu bangun kasi tenga itu korsi deng malu, ko pi dudu di balakang. 10Jadi, kalo lu dapa undangan, na, pi dudu sa di korsi paling balakang. Nanti kalo tuan pesta dapa lia sang lu, ju dia datang, bilang, ‘Eh, Pak! Mari ko dudu di muka sini sa.’ Deng bagitu bosong dapa hormat di muka tamu samua.bKata-kata Mutiara 25:6-7 11Te orang yang angka-angka diri, nanti Tuhan kasi jato sang dia. Ma orang yang bekin diri sama ke orang kici, nanti Tuhan angka nae sang dia.”cMateos 23:12, Lukas 18:14
12Abis itu, Yesus omong deng itu tuan ruma, bilang, “Laen kali, kalo pak bekin pesta, na, jang undang pak pung kelu deng tamán orang kaya dong sa! Te dong pasti bisa undang balas sang pak. 13Ma kalo pak bekin pesta, na, undang orang miskin, orang kaki hela, orang yang sonde bisa jalan, deng orang buta dong. 14Tantu dong sonde bisa balas sang pak. Ma kalo pak undang sang dong, Tuhan Allah yang balas. Nanti kalo Dia kasi idop kambali orang parcaya yang su mati dong, Dia sonde lupa pak pung bae.”
Umpama so'al pesta bésar
(Mateos 22:1-10)
15Dengar bagitu ju, ada orang yang dudu satu meja deng Yesus angka omong, bilang, “Paling ontong tu, andia orang yang iko makan rame-rame di Tuhan Allah pung istana, ó!”
16Yesus manyao sang dia, bilang, “Beta carita bagini: ada satu orang bekin pesta bésar. Ju dia undang orang bam-banya. 17Waktu pesta su siap ju, dia suru dia pung tukang suru-suru ko pi pange orang-orang yang kaná undang dong, bilang, ‘Mari, te acara su mau mulai.’ 18Ma dong samua bekin alasan macam-macam ko biar dong sonde bisa datang. Satu kasi alasan, bilang, ‘Waa! Beta baru béli ame satu kabón, jadi beta musti pi lia coba dolo. Jang mara ó! Te beta sonde bisa datang.’ 19Ada laen yang kasi alasan, bilang, ‘Beta baru béli ame sapi bajak lima pasang. Beta ada mau pi coba sang dong ni, jadi ma'af, ó!’ 20Yang laen lai bilang, ‘Beta baru kawin, jadi sonde bisa.’
21Ais, itu tukang suru-suru pulang ko lapor dia pung tuan. Dengar bagitu ju, itu tuan mara mo mati. Abis dia parenta itu tukang suru-suru, bilang, ‘Kalo bagitu, lu kaluar ko pi capát-capát! Lu pi di samua strat deng lorong di ini kota, ko undang bawa orang kasian, orang kaki hela, orang buta, deng orang lumpu dong.’ 22Dengar bagitu ju, itu tukang suru-suru pi undang itu orang dong. Ais dia pulang ko lapor, bilang, ‘Bapa! Dong su datang samua, ma tampa kosong masi banya.’
23Ju itu tuan bilang, ‘Kalo bagitu, na, lu pi lai di kampong-kampong di luar kota, sampe di kabón-kabón. Buju-buju sang sapa sa, ko bawa datang sang dong, asal bekin ponu ini tampa pesta. 24Dengar, é! Itu orang yang su tola beta pung undangan tu, dong sonde dapa rasa ini pesta pung enak sadiki ju!’”
Bareken bae-bae dolo, baru iko sang Tuhan Yesus
(Mateos 10:37-38)
25Ais itu, Yesus dong jalan tarús pi Yerusalem. Orang banya ada iko sang Dia. Ais Dia mangada sang dong, ju Dia omong, bilang, 26“Orang yang batúl-batúl mau iko sang Beta, dia musti sayang sang Beta lebe dari samua: lebe dari dia pung papa-mama, lebe dari dia pung bini-ana, lebe dari dia pung kaka-adi, malahan lebe dari dia pung diri sandiri. Kalo sonde, itu orang sonde pantas jadi Beta pung ana bua.dMateos 10:37 27Te orang yang sonde mau pikol sangsara tagal dia iko sang Beta, dia sonde pantas jadi Beta pung orang. Biar dia mati ju, dia musti pikol tarús.eMateos 10:38, 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23
28Jadi kalo mau iko sang Beta, na, bareken bae-bae dolo. Conto ke orang yang mau bangun ruma batingkat. Dia musti itong lebe dolo dia pung ongkos sampe alus-alus. Jang sampe doi sonde cukup. 29Kalo sonde itong alus-alus, mangkali dia baru bekin ruma pung fanderen, te doi su abis. Ais orang dong katawa bekin malu sang dia, 30bilang, ‘Bosong lia coba itu orang dolo! Dia baru bekin fanderen, ma balóm apa-apa, te doi su abis.’
31Conto laen, andia so'al baparáng. Raja yang mau baparáng musti dudu ba'itong lebe dolo deng dia pung konco dong. Kalo dia cuma ada pung tantara 10.000 orang, kira-kira dia bisa manáng lawan musu 20.000 orang, ko sonde? 32Kalo su itong-itong abis, ma nanti dia kala paráng, na, lebe bae, waktu musu masi jao, dia kirim memang utusan ko ba'urus dame sa. 33Bagitu ju orang yang mau iko sang Beta. Dia musti itong pi-datang, bilang, dia su siap kasi tenga samua-samua, ko sonde? Te kalo sonde, itu orang sonde pantas jadi Beta pung ana bua.”
Orang yang sonde pantas iko sang Tuhan Yesus, sama ke garam yang sonde ada pung guna lai
(Mateos 5:13; Markus 9:50)
34-35Yesus sambung Dia pung omong deng conto laen lai, bilang, “Garam tu, bae. Kotong pake ko bekin enak makanan. Ma kalo itu garam sonde asin lai, dia pung guna apa? Sonde bisa pake sang dia lai ko bekin enak makanan. Mau bekin pupuk ju, sonde bisa. Kotong angka buang sa. Sapa ada talinga, na, dengar bae-bae, ó!”
Domba yang ilang
(Mateos 18:12-14)
151Itu waktu, orang tukang tagi bea deng orang tar laku-laku laen dong, maen datang sang Yesus ko mau dengar sang Dia. Ma orang Yahudi anggap sang dong tu, orang sonde bae. 2Lia bagitu, ju ada orang Farisi deng guru agama Yahudi dong yang mangomek, bilang, “Cue! Ini orang batamán deng orang tar laku-laku dong. Malahan Dia dudu makan deng dong lai!”aLukas 5:29-30
3Dengar bagitu ju, Yesus carita kasi sang dong ini umpama, bilang, 4“Andekata dari bosong ada satu orang yang pung domba saratus ekor. Tarús ada satu ekor yang ilang. Sakarang itu orang musti bekin apa? Tantu dia kasi tenga itu domba yang sambilan pulu sambilan ekor di tampa yang aman, ais dia pi cari sampe katumu itu domba yang ilang tu. 5Kalo dia su katumu itu domba, ju dia masa'a bawa pulang deng sanáng. 6Sampe di ruma, tarús dia pange dia pung kawan dong, ais kasi tau, bilang, ‘We! Bosong datang ko sanáng-sanáng deng beta dolo! Te beta su katumu be pung domba yang ilang tu.’ 7Naa, di sorga ju bagitu. Kalo ada satu orang sala yang tobat, ais kambali pi Tuhan, sorga pung isi samua sanáng. Dong lebe sanáng tagal ini satu orang yang kambali pi Tuhan, dari sambilan pulu sambilan orang yang idop lurus, deng sonde ilang jalan.”
Doi perak yang ilang
8Ais Yesus carita satu umpama laen lai, bilang, “Ada satu mama pung doi perak sapulu biji.*Bahasa Yunani bilang 10 drakma . Satu drakma, andia tukang pung gaji satu hari. Tau-tau, te ada satu biji ilang. Sakarang dia mau bekin apa? Tantu dia pi bakar lampu ais loti di mana-mana, deng sapu itu ruma sampe di huk-huk, ko cari bae-bae itu doi. 9Waktu dia dapa katumu itu doi ju, dia pi pange orang sablá ruma dong, ais kasi tau, bilang, ‘We! Bosong datang ko sanáng rame-rame deng beta dolo! Te beta su dapa kambali beta pung doi yang ilang tu!’ 10Di sorga ju bagitu. Kalo ada satu orang sala yang tobat, ais kambali pi Tuhan, tantu samua ana bua di sorga dong sanáng mo mati.”
Ana yang ilang
11Ais Yesus sambung Dia pung carita deng satu umpama laen lai, bilang, “Ada satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang. 12Satu kali, itu ana bungsu kasi tau dia pung bapa, bilang, ‘Papa! Bagi kasi beta pung harta pusaka sakarang su!’ Ju dia pung bapa bagi itu harta kasi dia pung ana dua-dua. 13Sonde lama ju, itu ana bungsu jual dia pung bagian. Ais dia bungkus dia pung pakean, ju dia barangkat pi negrí yang jao. Di situ, dia ambur-ambur dia pung doi deng idop foya-foya. 14Waktu dia pung doi abis ju, itu negrí kaná musim lapar yang hebat, sampe dia ju idop malarat. 15Tarús dia pi cari-cari karjá. Ais satu orang di itu negrí tarima sang dia ko suru dia karjá kasi makan babi. 16Tagal itu ana tar tahan lapar lai, ju dia kapingin makan itu babi dong pung makanan. Te sonde ada orang yang mau kasi makan sang dia na.
17Lama-lama dia mulai pikir pi-datang, bilang, ‘Di beta pung papa pung ruma, samua orang karjá dong dapa makan sampe kinyang. Padahal beta di sini su mau mati lapar sa. 18Lebe bae, beta pulang sa pi di beta pung papa. Abis kasi tau sang dia, bilang, “Papa! Beta su bekin sala bésar sang Tuhan deng papa. 19Beta su sonde pantas jadi papa pung ana lai. Biar papa tarima sang beta jadi kuli sa di papa pung ruma, ju bae!’”
20Abis pikir bagitu, ju dia bangun ko pulang pi dia pung bapa pung ruma. Dari jao bapatua su dapa lia sang dia, ju jato kasian sang dia. Dia turun dari ruma ko lari-lari pi sambut dia pung ana yang su pulang tu. Ais bapatua paló-ciom sang dia.
21Ju itu ana omong deng dia pung bapa, bilang, ‘Papa! Beta su bekin sala bésar sang Tuhan deng papa. Beta su sonde pantas lai jadi papa pung ana.’
22Ma dia pung bapa langsung parenta dia pung orang karjá dong, bilang, ‘Wei! Capát, é! Pi ame bawa baju yang paling bagus ko kasi pake sang dia. Taro cincin di dia pung jari, deng sapatu di dia pung kaki. 23Pi hela ame itu sapi paron ko potong, te kotong mau bekin pesta rame-rame. 24Tagal beta pung ana ni sama ke dia su mati, ma sakarang dia su idop kambali. Dia ilang, ma sakarang beta su dapa kambali sang dia.’ Omong abis bagitu ju, dong mulai bapesta rame-rame.
25Itu waktu, ana sulung sonde ada di ruma, te dia ada karjá di kabón. Waktu dia pulang, dari jao dia dengar orang maen musik deng bafoti baronggeng. 26Ju dia pange ame satu orang karjá, ais tanya sang dia, bilang, ‘Wei! Ada bekin rame apa ni?’
27Itu orang karjá manyao, bilang, ‘Bos pung adi su datang. Jadi, bapa suru horo sapi ko bekin pesta bésar, te dia pung ana su pulang deng salamat.’
28Dengar bagitu, ju itu ana sulung mara. Dia su sonde mau maso pi dalam ruma lai. Tarús dia pung bapa pi kokoe sang dia ko maso pi dalam.
29Ma dia maruak, bilang, ‘Papa! Coba pikir dolo! Bagini lama ni beta banting tulang karjá satenga mati sama ke kuli kasar kasi sang papa. Beta sonde tau langgar papa pung mau. Biar bagitu ju, ma papa balóm parná kasi kambing ana satu ekor ko beta bekin pesta sanáng-sanáng deng beta pung kawan dong. 30Ma tau-tau te papa pung ana tukang royal ni, pi maen parampuan bekin abis papa pung doi. Sakarang dia pulang datang, ju papa potong sapi yang paling bagus ko bekin pesta bésar kasi sang dia.’
31Ma dia pung papa manyao, bilang, ‘Ana sayang, é! Dengar bae-bae! Bagini lama lu tenga sama-sama deng papa. Samua yang papa pung, itu samua ju lu pung. 32Ma sakarang kotong musti bapesta sanáng-sanáng, tagal lu pung adi satu ni. Dolu, sama ke dia su mati, ma sakarang dia su idop kambali. Dia ilang, ma sakarang su dapa kambali.’”
Kapala urusan yang lihai
161Ais Yesus carita tamba satu umpama lai kasi Dia pung ana bua dong, bilang, “Ada satu orang kaya yang kasi karjá satu orang jadi dia pung kapala urusan. Ma lama-lama bos dengar isu, bilang, itu kapala urusan mulai pakane'o ko bekin rugi sang dia. 2Jadi, dia pange itu kapala urusan, ko kasi tau, bilang, ‘Lu ni, karmana? Beta dengar lu maen pakane'o beta pung harta. Sakarang lu pi bekin laporan karjá ko beta pareksa dolo. Te abis itu, beta mau lapás buang sang lu.’
3Dengar bagitu, ju itu kapala urusan pikir pi-datang, bilang, ‘Beta su paya ini, ma! Beta mau bekin apa sakarang? Cangkul tana, beta sonde kuat. Jadi tukang minta-minta ju, beta malu. 4Kalo beta su sonde bisa karjá di sini lai, beta musti cari akal, ko biar orang laen dong masi mau tolong tarima sang beta.’
5Tagal itu, dia mulai pange ame samua orang yang ada utang sang dia pung bos. Dia tanya orang nomer satu, bilang, ‘We! Lu ada utang barapa sang beta pung bos?’
6Itu orang manyao, bilang, ‘Beta ada utang minya saitun 4.000 liter.’*Tulisan bahasa Yunani bilang ‘100 batos ’. Satu batos, andia 35-40 liter.
Ju itu kapala urusan bilang, ‘Batúl. Ini lu pung surat utang. Sakarang robe buang su, ais dudu ko capát-capát tulis surat utang baru, bilang, lu ada utang 2.000 liter sa.’
7Ais dia pi tanya orang nomer dua, bilang, ‘Ko lu lai ada utang barapa?’
Dia manyao, bilang, ‘Beta utang 1.000 karong padi.’Tulisan bahasa Yunani bilang ‘100 koros ’. Satu koros, andia 390 liter.
Itu kapala urusan kasi tau, bilang, ‘Robe buang lu pung surat utang lama tu, abis tulis yang baru, bilang, 800 karong sa.’
8Dia bekin bagitu, sampe dia pung bos dapa tau dia pung akal. Ma itu bos musti mangaku, bilang, itu kapala urusan yang jahat tu, memang lihai.
Naa! Beta kasi tau ini umpama ko bosong mangarti, bilang, kalo banding deng orang parcaya, orang yang sonde parcaya memang lebe lihai idop di rakyat sakarang pung teng-tenga.
9Jadi, bosong pikir coba. Biar orang dunya maen kotor pake dong pung harta, ma lebe bae bosong pake harta dunya ko tolong orang. Deng bagitu, bosong ju dapa tamán bam-banya. Biar itu harta abis, ma nanti Tuhan sadia tampa kasi bosong di sorga.
10Kalo orang jujur deng hal kici dong, tantu dia ju jujur deng hal bésar. Ma kalo orang pakane'o deng hal kici dong, tantu dia ju pakane'o deng hal bésar. 11Kalo orang sonde bisa parcaya sang bosong ko urus hal-hal kici di ini dunya, karmana ko Tuhan bisa parcaya sang bosong deng hal-hal bésar? 12Kalo bosong sonde bisa urus orang laen pung harta, na, sapa yang barani mau kasi harta sang bosong?
13Satu tukang suru-suru sonde bisa dengar dua tuan. Te nanti dia binci satu, deng sayang satu. Ko, dia satia deng satu, ma sonde toe deng satu. Bagitu ju deng bosong, te orang sonde bisa sayang Tuhan Allah sama-sama deng doi.”aMateos 6:24
Tuhan Yesus omong so'al doi, so'al Tuhan pung Kabar Bae, deng so'al kawin-cere
(Mateos 11:12-13,5:31-32; Markus 10:11-12)
14Itu waktu, ada barapa orang Farisi yang iko dengar Yesus pung omong tadi tu. Ju dong olok-olok sang Dia, tagal dong ada rakus doi. 15Ma Yesus manyao, bilang, “Weh! Biar bosong bekin barisi diri di muka orang, ma Tuhan Allah kanál bosong pung hati tu, jahat. Ada banya hal yang manusia angka tinggi-tinggi, padahal Tuhan Allah anggap itu hal jahat, deng noju sang dong.
16Sampe deng Yohanis Tukang Sarani pung datang, kotong orang Yahudi idop iko ba'i Musa deng Tuhan pung jubir dong pung atoran. Ma sakarang Tuhan pung Kabar Bae su tasiar pi mana-mana. Banya orang ada usaha karás ko biar dong idop iko Tuhan pung mau-mau.bMateos 11:12-13 17Biar langit deng bumi ilang, ma Tuhan Allah pung atoran sadiki ju sonde akan ilang. Satu titi-koma ju sonde ilang!cMateos 5:18
18Orang yang cere buang dia pung bini, abis kawin lai deng parampuan laen, dia barsina. Abis orang yang kawin deng bini buang, dia ju barsina.”dMateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11
Carita orang kaya deng Lasarus
19Yesus carita tamba, bilang, “Ada satu orang kaya. Dia suka pake pakean bagus-bagus yang bekin dari kaen alus. Siang-malam dia makan-minum ena-ena, deng salalu foya-foya. 20Di situ ju ada satu orang malarat. Dia pung nama Lasarus. Dia pung badan ponu deng luka puruk. Tiap hari dia pung tamán dong bawa sang dia ko taro di muka itu orang kaya pung pintu maso. 21Dia kapingin dapa makan dari itu orang kaya pung makanan sisa dong, ma dia sonde dapa apa-apa. Cuma anjing dong datang ko lambe-lambe dia pung luka pung nanak.
22Abis ju, Lasarus mati. Ju Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang ame bawa sang dia, ko kasi dudu di ba'i Abraham pung sablá.
Sonde lama te itu orang kaya ju mati, ais orang dong kubur sang dia. 23Ma dia sonde maso sorga. Dia maso pi naraka, sama-sama deng banya orang mati. Di situ dia kaná siksa deng sangsara tarús. Ais satu kali, dia angka muka ju dapa lia Lasarus ada dudu sanáng-sanáng di ba'i Abraham pung sablá. 24Ju dia batarea, bilang, ‘Ba'i Abraham, é! Kasian ame sang beta dolo! Suru sang Lasarus calóp dia pung ujung jari pi dalam aer, ko datang bekin basa beta pung ujung lida sa ju bae. Te beta sangsara satenga mati di api naraka ni!’
25Ma Abraham manyao, bilang, ‘Naa! Ana, é! Inga bae-bae dolo. Tempo hari, waktu lu masi idop di dunya, lu dapa samua yang bae. Ma Lasarus cuma dapa susa sa. Jadi sakarang Tuhan hibur sang dia di sini, ma lu sangsara. 26Lebe-lebe lai, antara lu deng botong, Tuhan ada taro jurang lebar. Jadi orang dari sini sonde bisa pi situ, deng orang dari situ sonde bisa datang di sini.’
27Tarús itu orang kaya minta, bilang, ‘Kalo bagitu, na, ba'i tolong suru Lasarus pi beta pung papa pung ruma dolo. 28Te beta masi ada adi laki-laki lima orang di sana. Suru sang Lasarus pi kasi inga, ko dong kambali suda pi di Tuhan. Biar dong mati, na, dong jang maso di ini tampa sangsara ni.’
29Ma Abraham manyao, bilang, ‘Tuhan Allah su kasi sang dong ba'i Musa deng jubir dong pung tulisan. Lu pung adi dong bisa baca ulang-ulang, ko dong mangarti Tuhan pung mau.’
30Ma itu orang kaya protes, bilang, ‘Ba'i Abraham, é! Itu balóm cukup. Dong sonde toe Tuhan pung Kata-kata! Musti ada orang mati kaluar dari kubur ko pi kasi tau sang dong, baru dong mau dengar.’
31Ma Abraham manyao, bilang, ‘Kalo dong sonde mau dengar ba'i Musa deng Tuhan pung jubir dong pung kata-kata, biar orang mati kaluar dari kubur ko pi omong deng dong ju, dong sonde akan dengar.’”
Tuhan Yesus ajar so'al orang yang jato sala, deng yang minta ampon
(Mateos 18:6-7,21-22; Markus 9:42)
171Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Banya kali ada orang yang jato sala, tagal orang laen pung gara-gara. Ma orang yang bekin gara-gara tu, yang paling calaka. 2Kalo orang bekin gara-gara sampe ada ana kici yang sonde parcaya sang Beta, Tuhan Allah nanti kasi hukum barát sang dia. Lebe ringan ika batu bésar satu di dia pung leher, abis angka buang sang dia pi dalam laut. 3Jadi, jaga diri bae-bae ko bosong ju jang bekin orang jato sala! Ma kalo lu pung sodara bekin sala, na, togor sang dia. Kalo dia tobat, ais datang minta ampon, na, lupa buang dia pung sala tu.aMateos 18:15
4Kalo lu pung sodara bekin sala tuju kali dalam satu hari, tarús dia tobat, ais dia datang tuju kali ko minta ampon, na, lu musti lupa buang sang dia pung sala tuju kali.”
Orang musti parcaya Tuhan Allah pung kuasa
5Satu hari, Yesus pung ana bua dong*Tulisan bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “utusan”. Lukas suka tulis “utusan” kasi Tuhan Yesus pung ana bua 12 orang dong. datang mangada sang Dia ko minta, bilang, “Bapa Guru! Botong pung parcaya sonde kuat. Tolong bekin kuat tamba botong pung parcaya dolo.”
6Ju Yesus manyao, bilang, “Kalo bosong ada pung parcaya sang Tuhan Allah pung kuasa, biar sadiki ana sa, ma bosong bisa parenta ini pohon bésar, bilang, ‘Tacabu, ko pinda pi laut!’ Nanti itu pohon iko bosong pung parenta memang.”
Orang karjá yang bae, iko dia pung bos pung mau
7Ais Yesus omong lai, bilang, “Ame conto. Ada budak yang pacol tana di kabón, ko jaga domba di padang. Abis karjá ju, itu budak pulang pi ruma. Sonde mungkin dia pung tuan omong sang dia, bilang, ‘Mari ko kotong dua dudu makan sama-sama suda!’ 8Sonde! Yang wajar tu, dia pung tuan parenta sang dia, bilang, ‘Pi ator meja kasi beta dolo. Abis, baru lu makan-minum di balakang.’ 9Kalo itu budak su bekin iko dia pung tuan pung mau, bosong kira itu tuan nanti minta tarima kasi sang dia, ko? Sonde! 10Bosong ju bagitu. Kalo bosong su karjá abis samua yang Tuhan su parenta, na, bosong omong, bilang, ‘Botong cuma tukang suru-suru sa. Botong sonde cari-cari puji. Botong cuma kasi jalan tugas sa.’”
Tuhan Yesus bekin bae sapulu orang kusta
11Waktu Yesus dong ada jalan pi Yerusalem, dong sampe di propinsi Galilea deng propinsi Samaria pung batas. 12Waktu dong mau maso pi satu kampong di situ, ada sapulu orang kusta datang ko mau katumu deng Yesus. Dong badiri dari jao. 13Ais dong batarea rame-rame, bilang, “Yesus! Tuan! Kasian sang botong dolo!”
14Waktu Yesus dapa lia sang dong, ju Dia suru, bilang, “Bosong pi kasi tunju bosong pung badan di kapala agama dolo, ko biar dong pareksa, bilang, bosong pung kusta tu su ilang, ko balóm.” Dengar bagitu ju, dong pi. Ma di tenga jalan, takuju sa, dong samua bae memang.bKapala Agama dong pung Atoran 14:1-32
15Dong jalan tarús sanáng-sanáng. Ma ada satu yang kambali pi Yesus. Dia batarea, bilang, “Puji Tuhan! Te beta su bae!” 16Ju dia tikam lutut ko minta tarima kasi bam-banya sang Yesus. (Tau-tau te dia tu, bukan orang Yahudi. Dia orang Samaria yang baparkara tarús deng orang Yahudi dong.)
17Ju Yesus tanya sang dia, bilang, “Adi, é! Tadi Beta ada bekin bae sapulu orang, to? Yang sambilan dong di mana? 18Akurang ko cuma ini orang asing sa yang datang kambali ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah, deng angka puji sang Dia? 19Lu su bae tagal lu parcaya batúl-batúl sang Beta. Jadi, bangun ko pulang deng salamat su!”
Tuhan Yesus carita so'al hari kiamat, deng Dia pung datang kambali
(Mateos 24:23-28,37-41)
20-21Satu hari, ada barapa orang Farisi yang datang tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Coba kasi tau dolo! Kapan Tuhan Allah mulai kasi jalan Dia pung parenta?”
Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini! Jang sangka Tuhan kasi jalan Dia pung parenta deng tanda macam-macam di ini dunya yang orang bisa pareksa deng mata biji. Orang sonde dapa bukti ko bilang, ‘Coba lia sini! Te Tuhan Allah ada kasi jalan Dia pung parenta di sini!’, ko ‘Ada di sana!’ Sonde! Te Dia kasi jalan Dia pung parenta di bosong pung teng-tenga dalam orang dong pung hati.”
22Abis Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Sonde lama lai te Beta, Manusia Tulen ni, su sonde sama-sama deng bosong lai. Nanti deng hari-hari susa dong, bosong rindu mau lia Beta pung datang kambali. Ma Beta balóm datang. 23Ais kalo orang dong datang kasi tau, bilang, ‘Kristus ada di sini!’ ko, ‘Kristus ada di sana!’ na, bosong sonde usa barepot ko bacari pi-datang, te dong pung omong tu, putar-balek. 24Te nanti kalo Manusia Tulen batúl-batúl datang kambali, dia pung tanda talalu jalás, sama ke kilat yang bacaya ko bekin langit jadi taráng dari ujung pi ujung. 25Ma Dia ju musti tanggong sangsara macam-macam dolo. Deng manusia generasi sakarang ni, mau tola buang sang Dia. 26Ma nanti, kalo Dia mau datang kambali, orang dong cuma idop biasa-biasa sa, sama ke di Noh pung jaman.cCarita Mula-mula 6:5-8 27Itu waktu, dong ada makan-minum, bekin pesta kawin, sampe deng hari Noh maso pi dalam dia pung kapal. Takuju sa, banjer bésar datang ju bekin ancor sang dong samua. Ma orang sonde mau dengar.dCarita Mula-mula 7:6-24
28Itu ju sama ke orang-orang yang idop di Lot pung jaman. Itu waktu, dong makan-minum, badagang, karjá kabón, deng kasi bangun ruma sama ke biasa-biasa sa. 29Ma itu pagi, waktu Lot lari kasi tenga kota Sodom, takuju sa, ujan api deng balerang jato datang dari langit ko bakar buang sang dong samua. Ma orang sonde mau dengar.eCarita Mula-mula 18:20--19:25
30Jadi, bosong ati-ati, ó! Jang sampe nanti kalo Manusia Tulen mau datang kambali, orang dong ju cuma idop biasa-biasa sa. Ma takuju sa te Dia muncul datang. 31Itu hari, orang yang ada di ruma pung teras, jang maso lai pi dalam ruma ko manyimpan. Orang yang ada karjá di kabón, jang pulang ruma lai ko ame barang.fMateos 24:17-18, Markus 13:15-16 32Inga apa yang su jadi deng Lot pung bini dolu. Dia mati, tagal dia inga dia pung barang di ruma.gCarita Mula-mula 19:26
33Orang yang sonde mau iko sang Beta tagal sayang dia pung diri, nanti dia pung idop parcuma sa. Ma orang yang mau iko sang Beta sampe sarakan dia pung idop tagal sayang sang Beta, nanti dia dapa salamat, deng idop tarús-tarús deng Tuhan Allah.hMateos 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, Yohanis 12:25 34Beta kasi tau memang! Waktu Manusia Tulen datang kambali, kalo ada dua orang tidor di satu tampa tidor, takuju Tuhan angka nae yang satu, deng kasi tenga yang satu. 35Kalo ada dua parampuan mol padi sama-sama, nanti Tuhan angka nae yang satu, ma kasi tenga yang laen. 36[Kalo ada dua orang karjá sama-sama di kabón, nanti Tuhan angka nae yang satu, deng kasi tenga yang laen.]”Ayat 36 sonde ada dalam tulisan bahasa Yunani yang paling bae dong.
37Dengar bagitu, ju Yesus pung ana bua dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Nanti itu samua jadi di mana?”
Ju Yesus buang bahasa, bilang, “Bagini. Kalo bosong lia burung tukang makan bangke dong tarbáng bakumpul pi di mana, bosong su tau itu jadi tanda, bilang, pasti dong ada makan bangke di itu tampa.” [Deng maksud tasambunyi, nanti kalo Kristus datang kambali, dia pung tanda dong talalu jalás, kalo orang tau baca.]
Carita so'al janda satu, deng hakim yang sonde bae
181Satu kali, Yesus ajar Dia pung ana bua dong pake umpama, ko dong sambayang sonde putus-putus, deng sonde ilang samangat. Dong musti parcaya tarús sang Tuhan. 2Dia pung carita bagini: “Di satu kota ada satu hakim yang sonde toe sang Tuhan Allah. Dia sonde nodek sang sapa-sapa ju. 3Di situ ju ada satu mama janda yang maen datang di itu hakim ko minta, bilang, ‘Bapa hakim! Putus dolo beta pung parkara deng batúl, ó!’
4Mula-mula itu hakim sonde paduli deng itu janda. Ma lama-lama dia bosan dengar sang dia. Ais dia dudu pikir, bilang, ‘Memang beta ni sonde toe sang Tuhan Allah, lebe-lebe deng manusia. 5Ma ini janda su bekin pusing sang beta. Tagal itu, lebe bae beta putus dia pung parkara deng fer dolo. Kalo sonde, nanti dia maen datang bekin cape sang beta tarús.’
6Naa, bosong pikir coba itu hakim jahat pung omong tu. 7Kalo lama-lama dia su tolong itu janda, tantu Tuhan Allah ju mau tolong Dia pung orang yang sambayang siang-malam ko minta tolong sang Dia. Ma Tuhan sonde tunda-tunda. 8Te Dia urus dong pung parkara deng capát. Naa, Beta mau tanya bagini: kalo Beta, Manusia Tulen ni, su datang kambali, kira-kira Beta masi bisa katumu deng orang parcaya di bumi, ko sonde?”
Orang Farisi satu deng tukang tagi bea satu pi sambayang
9Yesus carita tamba satu umpama, so'al orang yang pung parcaya diri tinggi, deng suka pandang enteng orang laen. Dia carita, bilang, 10“Ada dua bapa pi sambayang di Ruma Sambayang Pusat. Yang satu, orang dari partei agama Farisi; yang satu lai, tukang tagi bea. [Orang Yahudi dong anggap orang Farisi dong, orang suci. Ma dong anggap tukang tagi bea dong, orang sonde bae.] 11Sampe di ruma sambayang ju, itu orang Farisi badiri sandiri ko sambayang, bilang, ‘Tarima kasi Tuhan, te beta ni, orang bae. Beta sonde jahat ke orang laen dong. Beta sonde jadi pancuri. Beta sonde parakus. Beta sonde maen serong. Tarima kasi, Tuhan, te beta ju sonde jahat ke ini tukang tagi bea ni. 12Beta rajin puasa satu minggu dua kali. Deng beta salalu kasi perpuluhan dari samua yang beta dapa.’ Itu orang Farisi sambayang bagitu.
13Ma itu tukang tagi bea badiri jao-jao di balakang. Dia sonde barani angka muka ko lia pi langit. Dia cuma sambayang tondo kapala deng hati ancor, bilang, ‘Ee! Tuhan Allah. Kasian sang beta, manusia bardosa ni! Kasi ampon sang beta!’
14Naa, waktu itu dua orang pulang pi dong pung ruma, kira-kira sapa yang babae deng Tuhan Allah? Itu orang Farisi yang sombong, ko, itu orang tagi bea? Pasti Dia tarima bae itu tukang tagi bea yang randá hati. Ma Dia sonde toe sang itu orang Farisi. Te Tuhan Allah kasi jato orang sombong, ma Dia angka nae orang yang randá hati.”aMateos 23:12, Lukas 14:11
Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana-ana
(Mateos 19:13-15; Markus 10:13-16)
15Satu kali, orang dong ada koko bawa dong pung ana mea pi Yesus, ko biar Dia taro tangan deng omong kasi berkat sang dong. Lia bagitu, ju Yesus pung ana bua dong togor sang itu orang dong. 16-17Ma Yesus sambut ame itu ana-ana dong datang sang Dia. Abis Dia togor Dia pung ana bua dong, bilang, “Kasi tenga ko itu ana kici dong datang sang Beta. Bosong jang palang sang dong. Inga bae-bae! Te orang yang mau jadi Tuhan Allah pung orang, dia musti bagantong sang Tuhan Allah, sama ke ana kici bagantong sang dong pung papa deng mama.”
Orang kaya yang kapingin maso sorga
(Mateos 19:16-30; Markus 10:17-31)
18Satu kali, ada orang Yahudi pung orang bésar satu datang tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru yang terhormat! Beta musti bekin karmana ko biar beta tau parsís, bilang, beta bisa maso sorga ko idop tarús deng Tuhan Allah?”
19Ju Yesus manyao, bilang, “Akurang ko lu sapa sang Beta, bilang, ‘yang terhormat’? Cuma satu sa yang terhormat, andia Tuhan Allah sa. 20Naa! Lu su tau, to, Tuhan Allah pung atoran dari dolu, bilang:
Jang barsina;
jang bunu orang;
jang pancuri;
jang jadi saksi putar-balek;
deng kasi hormat sang lu pung papa deng mama.”bKaluar dari Masir 20:12-16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16-20
21Itu orang manyao, bilang, “Batúl, Bapa! Beta su iko itu atoran dong mulai dari beta masi kici.”
22Dengar bagitu, ju Yesus bilang, “Bae! Ma lu masi kurang satu hal. Andia, sakarang lu pulang ko jual lu pung harta samua. Ais itu, pi bagi-bagi itu doi kasi orang malarat dong. Abis itu, baru lu datang kambali ko iko sang Beta. Te nanti Tuhan Allah balas kasi lu harta di sorga.” 23Dengar bagitu, ju itu orang pung hati susa, te dia kaya mo mati.
24Lia dia pi deng hati ancor, Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Orang kaya memang paling susa maso sorga. 25Kotong banding deng hal laen. Memang sonde mungkin binatang onta yang bésar bisa maso pi dia pung kandang lewat lobang jarom. Bagitu ju orang yang cuma harap dia pung harta, ma sonde harap sang Tuhan, sonde mungkin dia bisa maso sorga.”
26Orang yang dengar Yesus omong bagitu dong, tanya sang Dia, bilang, “Kalo memang susa kasi orang kaya bagitu, na, orang macam karmana bisa dapa salamat?”
27Yesus manyao, bilang, “Buat manusia, memang banya hal sonde mungkin. Ma buat Tuhan Allah samua bisa jadi.”
28Ju Petrus sambung, bilang, “Papa! Botong su jalan kasi tenga botong pung harta samua, ko iko sang Papa. Ma botong nanti dapa apa?”
29Yesus manyao, bilang, “Pe'u! Dengar bae-bae! Orang yang kasi tenga dia pung ruma, dia pung bini, dia pung kaka-adi, dia pung orang tua, ko dia pung ana-ana, tagal dia kasi jalan tugas dari Tuhan Allah, 30pasti dia tarima kambali lebe banya di ini dunya. Ais kalo ini dunya su kiamat, dia ju dapa idop tarús deng Tuhan Allah.”
Su tiga kali Tuhan Yesus omong Dia pung mati
(Mateos 20:17-19; Markus 10:32-34)
31Yesus bawa Dia pung ana bua dua blas orang ko pi omong sandiri deng dong, bilang, “Bosong samua su tau, bilang, sakarang kotong ada jalan pi kota Yerusalem. Sampe di sana, samua hal yang Tuhan pung jubir dong su tulis dolu so'al Manusia Tulen tu, nanti jadi parsís ke apa yang dong su tulis. 32Nanti dong sarakan sang Beta pi orang asing dong yang sonde parcaya sang Tuhan Allah. Ais dong olok-olok sang Beta, bekin hina macam-macam sang Beta, buang luda sang Beta, 33firuk sang Beta, abis bunu bekin mati sang Beta. Ma dia pung lusa, Beta idop kambali.”
34Dengar Yesus pung omong bagitu, Dia pung ana bua dong bingung, tagal dong balóm bisa tangkap itu kata-kata pung arti.
Tuhan Yesus bekin bae orang buta satu
(Mateos 20:29-34; Markus 10:46-52)
35Waktu Yesus dong su mau maso pi kota Yeriko, dong katumu satu orang buta yang ada dudu minta-minta di jalan pung pinggir. 36Waktu dia dengar orang banya dong lewat di situ ju, dia tanya, bilang, “We! Ada apa ni?”
37Ju orang kasi tau sang dia, bilang, “Yesus, dari Nasaret, ada lewat di sini.”
38Dengar bagitu, ju itu orang buta batarea karás-karás, bilang, “Yesus! Raja Daud pung turunan, é! Kasian ame sang beta dolo!”*‘Raja Daud pung turunan’ tu, satu judul kasi ‘Kristus’, andia Orang yang Tuhan su janji dari dolu. Deng bagitu, ini orang buta mangaku, bilang, Yesus tu, Kristus.
39Orang yang jalan di muka Yesus togor sang dia ko diam. Ma dia ba'eki-eki tamba kuat lai, bilang, “Raja Daud pung turunan, é! Kasian sang beta dolo!”
40Waktu Yesus dengar bagitu, ju Dia badiri. Ais Dia suru orang pi hela bawa itu orang buta. Sampe di Dia pung muka ju, Yesus tanya sang dia, bilang, 41“Lu mau Beta bekin apa kasi sang lu?”
Dia manyao, bilang, “Bapa! Beta minta ko beta bisa dapa lia.”
42Yesus manyao sang dia, bilang, “Bae. Tagal lu parcaya, bilang, Beta bisa bekin bae sang lu, jadi sakarang lu su bisa dapa lia.” 43Takuju sa, itu orang pung mata buta su bae memang. Ju dia iko sang Yesus deng puji-puji sang Tuhan Allah. Samua orang yang lia bagitu, ju angka nae puji sang Tuhan.
Tuhan Yesus katumu satu tukang tagi bea, nama Sakeos
191Ais Yesus dong maso iko kota Yeriko, ko dong mau jalan tarús. 2Di situ ada satu kapala tukang tagi bea kasi pamarenta Roma. Dia pung nama Sakeos, deng dia orang kaya. 3Waktu dia dengar Yesus ada mau lewat, ju dia kapingin lia sang Yesus. Ma dia sonde bisa dapa lia deng bae, tagal orang talalu banya makarubu sang Yesus, deng dia pung badan talalu pende. 4Andia ko dia lari-lari lebe dolo, ais nae pi atas satu pohon di jalan pung pinggir, yang Yesus mau lewat.*Tulisan bahasa Yunani bilang ini pohon sukomorea . Jenis pohon itu sonde ada di Indonesia sablá timur.
5Sampe di bawa itu pohon, ju Yesus lia pi atas. Ais Dia pange sang Sakeos, bilang, “Sakeos! Mari, turun su! Capát, te ini hari beta mau manumpang di lu pung ruma.”
6Sakeos taheran-heran. Ju dia turun capát-capát, ais bawa sang Yesus pi dia pung ruma. Dia pung hati sanáng mo mati. 7Ma ada banya orang mangomek, bilang, “Cue! Sakeos ni, orang tar bae! Akurang ko Yesus maso pi manumpang di dia pung ruma?! Samua orang su tau, na!”
8Sampe di ruma ju, Sakeos badiri di Yesus pung muka, ais omong, bilang, “Bapa Guru! Mulai ini hari beta bagi dua beta pung harta samua, ko kasi satu bagian pi orang malarat dong. Kalo beta parná tagi pajak lebe-lebe, beta bayar kambali sang dong ampa kali lipat.”
9Yesus manyao, bilang, “Bae. Ini hari Tuhan Allah su kasi salamat sang lu deng lu pung kelu samua, tagal lu parcaya sang Tuhan sama ke ba'i Abraham. 10Te Tuhan Allah utus sang Beta jadi Manusia Tulen di ini dunya. Beta datang ko cari orang yang su serong dari Tuhan pung jalan, ko kasi salamat sang dong.”aMateos 18:11
Carita so'al budak yang ator bae-bae dia pung tuan pung doi
(Mateos 25:14-30)
11Itu waktu, ada banya orang yang iko dengar sang Yesus. Dong su mau deka-deka deng kota Yerusalem. Dong ju sangka Dia su mau kasi jalan Tuhan Allah pung parenta di situ, sama ke satu raja. Ais Yesus carita kasi sang dong satu umpama lai, 12bilang, “Ada satu orang bésar. Dia mau barangkat pi luar negrí, ko dong lantik sang dia jadi raja. Ais itu, baru dia mau kambali lai pi dia pung negrí. 13Waktu dia su siap mau jalan, dia pange dia pung orang karjá sapulu orang, ais kasi sang dong satu orang satu doi mas.Tulisan bahasa Yunani bilang dia kasi dong, ‘10 mina ’. Satu mina , andia 100 denari , ko satu tukang pung gaji 100 hari karjá. Dia parenta, bilang, ‘Bosong pake ini doi jadi modal. Te nanti kalo beta pulang, bosong lapor bosong su ontong barapa.’ Ais ju dia barangkat. 14Ma dia pung rakyat dong binci sang dia. Jadi dong kirim utusan pi sana ko kasi tau, bilang, ‘Botong sonde mau ini orang pegang parenta kasi botong.’
15Biar bagitu ju, ma dong lantik sang dia di sana. Ais ju dia pulang. Sampe di dia pung ruma, ju dia pange ame itu orang karjá sapulu orang dong, ais tanya sang dong, bilang, ‘Bosong su ontong barapa dari itu doi mas yang beta kasi sang bosong tu?’
16Orang karjá partama lapor, bilang, ‘Bapa raja! Beta su dapa ontong sapulu kali dari modal yang beta tarima tu!’
17Ju raja kasi tau sang dia, bilang, ‘Bagus! Lu ni, orang karjá yang bae. Tagal beta bisa parcaya sang lu deng hal kici dong, andia ko sakarang beta angka sang lu ko parenta sapulu kota.’
18Tarús, orang karjá nomer dua lapor, bilang, ‘Bapa raja! Beta dapa ontong lima doi mas dari modal yang beta tarima.’
19Ais, itu raja puji sang dia, bilang, ‘Bagus! Kalo bagitu, beta angka sang lu ko parenta lima kota.’
20Ma orang karjá nomer tiga bawa pulang dia pung doi mas. Ais dia kasi tau, bilang, ‘Ini bos pung doi! Beta bungkus, ais sambunyi sang dia bae-bae ko jang ilang. 21Beta bekin bagitu, tagal beta taku. Beta tau bapa ni orang karás. Te bapa suka ame apa yang bukan bapa pung, deng ketu ame apa yang bapa sonde tanam.’
22Dengar bagitu, ju raja masparak sang dia, bilang, ‘Lu ni, kurang ajar! Lu pung omong su hukum lu pung diri sandiri. Lu su tau beta ni orang karás, yang ame apa yang bukan beta pung, deng ketu apa yang beta sonde tanam. 23Kalo bagitu, na, akurang ko lu sonde pi simpan ini doi di bank? Ko biar waktu beta pulang, beta bisa dapa dia pung bunga. Biar sadiki ju bae.’
24Tarús, itu raja suru orang laen dong di situ, bilang, ‘Ame dia pung doi tu, ko sarakan kasi orang karjá yang dapa ontong sapulu tadi.’
25Ma dong protes, bilang, ‘Pak! Itu orang su dapa cukup. Akurang ko mau ame dari orang yang pung sadiki, ko kasi tamba sang dia lai?’
26Ma itu raja manyao, bilang, ‘Pikir bae-bae! Te orang yang pintar urus apa yang orang su parcaya kasi dia, nanti dia dapa tamba lai. Ma orang yang malas urus, nanti dong ame bekin abis apa yang dia pung.bMateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18 27Naa! Sakarang, bosong pi tangkap beta pung musu dong yang sonde suka beta jadi raja di sini. Bawa sang dong datang di sini, ais bunu sang dong samua di beta pung muka. Pi su!’”cMateos 25:14-30
Tuhan Yesus maso pi kota Yerusalem
(Mateos 21:1-11; Markus 11:1-11; Yohanis 12:12-19)
28Yesus carita abis ju, dong jalan tarús pi Yerusalem. Yesus ada jalan pi muka. 29Waktu su mau deka-deka deng dua kampong, andia Betfage deng Betania, yang ada di gunung Saitun pung pinggir, ju Dia suru Dia pung ana bua dua orang ko jalan lebe dolo. 30Dia suru sang dong, bilang, “Bosong dua pi kampong yang di muka tu. Nanti bosong dapa lia satu keledai ana ada ta'ika di situ. Orang balóm parná nae sang dia. Bosong buka dia pung tali ko hela bawa datang di sini. 31Ma kalo ada yang tanya, bilang, ‘Akurang ko bosong buka itu keledai pung tali?’ na, kasi tau sang dong, bilang, ‘Botong pung Bos ada mau pake sang dia.’”
32Ais, dong dua pi, ju katumu itu keledai ana, sama ke Yesus pung omong. 33Waktu dong ada lapás itu keledai ana pung tali, ju dia pung tuan tanya sang dong, bilang, “Akurang ko bosong lapás ini binatang?”
34Ju dong manyao, bilang, “Botong pung Bos ada mau pake.” 35Itu tuan tarima bae, ais dong dua hela bawa itu keledai ana pi sang Yesus. Dong buka dong pung salimut di itu keledai ana pung balakang. Ju dong kasi nae Yesus pi atas.Di sana, orang bésar nae kuda, ma orang kici nae keledai. Tuhan Yesus nae keledai tu, jadi tanda Dia pung randá hati. Di Sakaria 9:9, ju ada satu janji yang bilang orang Isra'el pung raja nanti mau datang nae keledai. 36Orang banya ju ame dong pung salimut deng salendang, ais buka di jalan, ko sambut sang Yesus sama ke tarima orang bésar. 37Waktu Dia mulai jalan turun dari gunung Saitun, ju itu orang banya deng Dia pung ana bua dong mulai ba'eki puji-puji sang Tuhan Allah, tagal samua tanda kuasa yang dong su lia tu. 38Dong ba'eki, bilang,
“Dia ni, Raja yang Tuhan Allah utus datang!
Tuhan Allah kasi berkat sang Dia!
Sakarang, manusia su bisa badame deng Tuhan di sorga.
Puji sang Tuhan yang dudu parenta di langit yang paling tinggi.”dLagu Puji dong 118:26
39Ma ada orang Farisi di itu orang banya dong pung teng-tenga. Dong lapor sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Togor ko dong jang batarea bagitu, te ini su talalu!”
40Ma Yesus manyao, bilang, “Hee! Beta kasi tau memang! Kalo ini orang dong tutu mulu, nanti batu dong yang puji sang Tuhan!”
Tuhan Yesus manangis kasi Yerusalem
41Waktu dong su deka-deka maso Yerusalem, Yesus dapa lia itu kota, ju Dia manangis, 42bilang, “Aduu, orang Yerusalem, é! Beta mau ko ini hari bosong tarima dame yang Beta bawa. Ma tagal bosong sonde toe sang Tuhan, jadi sakarang su talambat. Itu dame su jao dari bosong. 43Nanti bosong pung musu dong timbun tana kuliling kota pung tembok, abis dong maso saráng sang bosong. 44Dong kasi rubu sang bosong pung kota rata deng tana, ais bunu bosong deng bosong pung ana-ana dong samua. Dong sonde kasi tenga satu batu badiri, tagal Tuhan su datang ko mau kasi salamat sang bosong, ma bosong sonde kanál sang Dia!”
Tuhan Yesus maso pi Ruma Sambayang Pusat
(Mateos 21:12-17; Markus 11:15-19; Yohanis 2:13-22)
45Abis ju Yesus maso pi dalam Ruma Sambayang Pusat. Di itu ruma pung kintal, orang su bekin jadi pasar ko jual binatang korban. Lia bagitu ju, Yesus pi usir kasi kaluar sang dong dari situ. 46Dia masparak bilang, “Tuhan pung jubir su tulis memang, bilang,
‘Beta kasi bangun ini Ruma,
ko samua orang bisa datang sambayang di sini.’eYesaya 56:7, Yeremia 7:11
Ma bosong su bekin sang dia jadi parampok dong pung tampa bakumpul.”
47Ais itu, tiap hari Yesus pi di Ruma Sambayang Pusat ko ajar di situ. Ma kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama deng tua-tua adat Yahudi dong cari-cari jalan ko mau bunu sang Dia.fLukas 21:37 48Ma dong sonde dapa jalan, tagal itu orang banya dong talalu sanáng dengar Yesus pung omong.
Dong baso'al Tuhan Yesus pung hak deng kuasa
(Mateos 21:23-27; Markus 11:27-33)
201Satu hari, Yesus pi Ruma Sambayang Pusat, ais ajar Tuhan pung Kabar Bae di dia pung kintal. Ju kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat dong datang baso'al deng Dia. 2Dong tanya, bilang, “Sapa kasi hak sang Lu ko bekin kaco di sini kamaren? Coba kasi tau dolo!”
3Ju Yesus manyao, bilang, “Beta ju mau tanya satu hal, ais baru Beta manyao sang bosong. 4Bagini: bosong kanál sang Yohanis Tukang Sarani, to? Sapa kasi kuasa ko dia sarani orang? Tuhan Allah ko, manusia?”
5Ju dong barunding pi-datang, deng ba'omong, bilang, “Awee! Kotong su kaná ini ma. Kalo kotong bilang, ‘Tuhan Allah yang suru’, nanti Dia balas, bilang, ‘Kalo bagitu, akurang ko bosong sonde parcaya sang Yohanis tu?’ 6Ma kotong ju sonde bisa bilang, ‘manusia yang suru’, te nanti ini orang dong angka batu ko lempar bekin mati sang kotong. Te dong parcaya, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir.”
7Ais dong manyao sang Yesus, bilang, “Botong sonde tau.”
8Ju Yesus balas, bilang, “Kalo bagitu, Beta ju sonde mau bilang sapa yang suru sang Beta.”
Carita tukang garap kabón anggor
(Mateos 21:33-46; Markus 12:1-12)
9Abis ju, Yesus carita itu orang banya dong, satu umpama lai, bilang, “Ada satu orang yang tanam kabón anggor. Dia kasi sewa itu kabón di tukang garap, ko dong babagi hasil. Tarús dia pinda pi luar negrí ko tenga lama di sana.aYesaya 5:1 10Sampe musim ketu bua anggor ju, itu tuan kabón suru dia pung orang karjá satu ko pi tarima dia pung bagian dari itu tukang garap dong. Ma itu tukang garap dong papoko itu orang karjá, abis dong usir buang sang dia pulang deng tangan kosong. 11Abis, itu tuan kabón kirim dia pung orang karjá satu pi. Ma itu tukang garap dong papoko sang dia, deng bekin malu sang dia. Ais dong usir pulang sang dia deng tangan kosong. 12Ju itu tuan kabón kirim lai dia pung orang karjá nomer tiga pi, ma dong papoko bekin luka sang dia, ais dong buang kaluar sang dia.
13Itu tuan kabón dudu pikir-pikir, bilang, ‘Beta musti bekin karmana lai? Lebe bae beta kirim beta pung ana sayang sa. Tantu dong hormat deng tarima sang dia deng bae-bae.’ Jadi dia kirim dia pung ana barana pi sana.
14Ma waktu itu tukang garap dong lia sang dia, ju dong ba'omong, bilang, ‘We, bosong lia dolo! Te bapatua su kirim datang dia pung ana sandiri. Dia yang nanti tarima bapatua pung pusaka samua. Jadi, mari ko kotong bunu sang dia su! Biar ko kotong yang soa ini kabón.’ 15Waktu itu ana sampe ju, dong hela raroso bawa sang dia kaluar dari itu kabón, ais dong bunu bekin mati sang dia.
Naa! Beta mau tanya bagini: bosong pikir itu tuan kabón mau bekin karmana deng itu tukang garap dong? 16Iko Beta, pasti dia datang ko bunu sang dong samua, abis dia kasi sewa itu kabón pi orang laen.”
Waktu itu orang dong dengar Yesus omong bagitu, ju dong tau, bilang, Yesus ada omong ser sang dong. Ais dong manyao, bilang, “Kalo bisa, na, Tuhan Allah jang kasi hukum sang botong bagitu!”
17Ais Yesus lia karás-karás sang dong, ju tanya, bilang, “Kalo sonde jadi kasi hukum bagitu, na, akurang ko Tuhan pung jubir su tulis bilang bagini:
‘Ada satu batu yang tukang dong su angka buang,
ma sakarang su jadi tiang induk pung batu alas?’bLagu Puji dong 118:22
18Orang yang ta'antok di itu batu, pasti ancor, tagal kaná hukum. Deng kalo itu batu jato kaná orang, dia ju ancor abis, tagal kaná hukum.”
19Waktu guru agama deng kapala agama pung bos-bos dengar itu carita, dong tau, bilang, Yesus ada ser sang dong pake itu umpama. Dong parsís sama ke itu tukang garap kabón tu. Jadi dong mara mo mati. Ju dong ator siasat ko mau tangkap sang Dia. Ma dong ada eleng sang orang banya yang suka Yesus pung ajaran. Jadi, dong jalan kasi tenga sang Dia sa.
“Kasi Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak”
(Mateos 22:15-22; Markus 12:13-17)
20Abis itu, Yesus pung musu dong ada mama'u sang Dia. Dong cari mata-mata yang bisa bekin diri tingka ke orang alim, ko pi hiki coba sang Yesus. Dong harap Yesus bisa omong lawan pamarenta Roma, ais dong mau pi lapor di gubernor, ko biar dia suru orang pi tangkap sang Yesus. 21Ju dong kirim itu mata-mata ko pi baso'al deng Yesus, bilang, “Bapa Guru! Botong tau Bapa pung hati lurus. Bapa sonde tau putar-balek, deng sonde pili muka. Bapa salalu ajar Tuhan Allah pung Kata-kata deng batúl. 22Sakarang botong mau tanya satu hal: iko kotong pung atoran agama Yahudi, kira-kira kotong bole bayar pajak kasi pamarenta Roma pung raja bésar, ko sonde?”
23Ma Yesus su tau dong pung maksud jahat ko mau hiki sang Dia. Ju Dia manyao, bilang, 24“Coba kasi tunju sang Beta doi perak satu dolo.” Ju dong kasi tunju itu doi sang Dia. Ais Dia tanya, bilang, “Ini, sapa pung gambar, ni? Deng ini, sapa pung nama?”
Dong manyao, bilang, “Itu raja bésar Keser.”
25Ju Yesus bilang, “Kalo bagitu, na, kasi pamarenta apa yang pamarenta pung hak. Deng kasi Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak.”
26Dengar bagitu, ju dong taheran-heran, tagal dong sonde bisa hiki ame sang Dia di muka orang banya. Ju dong tutu mulu su.
Tuhan Yesus ajar so'al idop kambali dari mati
(Mateos 22:23-33; Markus 12:18-27)
27Abis itu, ada barapa orang dari partei agama Saduki datang ko mau hiki sang Yesus. Orang Saduki dong ajar, bilang, orang mati sonde idop kambali lai di hari kiamat. Dong datang baso'al deng Yesus, bilang,cUtusan dong pung Carita 23:8 28“Bapa Guru! Ba'i Musa su tulis kasi tenga sang kotong atoran bilang: kalo ada laki-laki mati, ma sonde kasi tenga ana, na, itu orang pung adi musti kawin ame dia pung janda, ko biar kasi turunan sang dia pung kaka yang su mati tu.dCarita Ulang so'al Jalan Idop 25:5 29Memang dolu ba'i Musa ajar bagitu. Ma sakarang botong ada mau tanya bagini: ada tuju laki-laki basodara. Yang sulung kawin, ma dia mati deng sonde kasi tenga ana. 30Ais dia pung adi yang iko sang dia kawin ame itu janda. Sonde lama, te dia mati, ma sonde kasi tenga ana. 31Bagitu ju deng ana nomer tiga. Dia kawin deng itu janda, ma dia ju mati deng sonde kasi tenga ana. Bagitu tarús-tarús sampe adi bungsu ju mati. 32Tarús itu janda ju mati. 33Naa! Sakarang botong mau tanya bagini: itu parampuan su parná kawin deng tuju laki-laki. Nanti kalo dunya kiamat, ais Tuhan kasi idop kambali orang mati dong, na, itu parampuan jadi sapa pung bini?”
34Ju Yesus manyao, bilang, “Manusia bakawin di ini dunya sa. 35-36Ma nanti di sorga orang su sonde bakawin lai. Deng di sana dong su sonde mati lai. Dong su sama ke Tuhan Allah pung ana bua di sorga. Te waktu Tuhan Allah kasi idop kambali orang mati, Dia pili ame sang dong ko jadi Dia pung ana-ana. 37Dalam ba'i Musa pung tulisan ada carita pohon kici yang tabakar ma sonde angus. Dari itu carita kotong dapa tau, bilang, orang mati bisa idop kambali. Di situ Tuhan Allah kasi tau sang ba'i Musa, bilang, ‘Beta ni, lu pung ba'i-ba'i pung Tuhan Allah. Andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob. Dong samua sémba tarús sang Beta sampe sakarang.’eKaluar dari Masir 3:6 38Padahal itu ba'i dong su mati dari dolu. Ma tagal Tuhan Allah su bilang Dia masi jadi dong pung Tuhan, andia ko kotong tau, bilang, dong ada idop. Jadi biar orang su mati ju, dong idop kambali. Te cuma orang idop yang sémba sang Tuhan Allah, bukan orang mati, to?!”
39Dengar Yesus manyao bagitu ju, ada guru agama yang omong, bilang, “Bapa Guru pung jawab tu, batúl sakali.” 40Mulai dari itu waktu ju, sonde ada satu orang yang barani tanya lai sang Yesus, te sonde ada yang bisa hiki ame sang Dia na.
Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, deng dia pung Bos ju
(Mateos 22:41-46; Markus 12:35-37)
41Abis itu, Yesus masi ajar itu orang dong di Ruma Sambayang Pusat. Ju Dia so'al bale sang dong, bilang, “Iko bosong pung pikiran, karmana? Guru agama dong ajar, bilang, Kristus tu, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju dari dolu-kala. Iko dong, Dia cuma jadi raja Daud pung turunan sa. Ma itu balóm cukup. 42Tagal dolu raja Daud sandiri yang tulis dalam buku Lagu Puji dong, bilang,
‘Tuhan Allah su kasi tau sang beta pung Bos, bilang,
“Mari ko dudu di ini tampa terhormat di Beta pung sablá kanan.
43Te nanti Beta bekin Lu pung musu dong,
sampe dong ta'alok sang Lu.’”fLagu Puji dong 110:1
44Naa! Dari itu tulisan, kotong dapa tau, bilang, raja Daud sandiri pange sang Kristus tu, bilang, ‘Bos’. Dia pung arti, kalo orang bilang Kristus tu, cuma raja Daud pung turunan sa, itu balóm cukup! Tagal Dia ju jadi raja Daud pung Bos na!”
Ati-ati deng guru agama yang tutu dong pung sala
(Mateos 23:1-36; Markus 12:38-40)
45Waktu samua orang ada pasang talinga ko dengar sang Yesus, ju Dia omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, 46“Bosong musti ati-ati deng guru agama dong. Te dong suka pasiar pake baju panjang raroso, pi katumu banya orang, ko biar orang lia sang dong, bilang, ‘We! Dong tu, orang bésar, ó!’ Dong suka cari tampa yang paling terhormat di ruma-ruma sambayang, di pesta, deng di tampa banya orang suka bakumpul. 47Ma ati-ati, te dong maen putar-balek sang janda dong ko rampas ame dong pung ruma. Ma di muka banya orang, dong tutu dong pung jahat tu deng badiri sambayang lama-lama. Dong mau ko orang bilang dong tu, orang alim. Ma Tuhan tau dong pung sala, jadi nanti Dia kasi hukum yang lebe barát sang dong.”
Janda miskin kasi kolekte yang paling bésar
(Markus 12:41-44)
211Waktu Yesus ajar di Ruma Sambayang Pusat, Dia dapa lia orang kaya dong datang kasi maso kolekte di peti derma. 2Dia ju dapa lia satu janda kasian datang iko sambayang. Dia kasi maso doi dua sen di itu peti. Itu doi pung harga paling kici. 3Ais Yesus omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Dengar bae-bae! Ini janda kasian ni cuma kasi maso doi dua sen sa, ma dia su kasi lebe dari samua orang. 4Itu orang laen dong kasi maso kolekte dari dong pung doi sisa sa. Ma ini janda ni, dia su kasi abis dia pung doi samua-samua. Padahal, itu dia pung doi ko idop.”
Tuhan Yesus kasi tau Ruma Sambayang Pusat pung rubu
(Mateos 24:1-2; Markus 13:1-2)
5Itu waktu, Yesus pung ana bua dong omong puji-puji itu Ruma Sambayang Pusat, bilang, “Papa! Lia coba ini Ruma pung bagus lai! Dong bekin sang dia pake batu-batu potong yang paling bésar, ais dong susun deng rapi. Deng ada orang yang su kasi barang mahal ko bekin hias Tuhan pung Ruma ni!”
Ma Yesus manyao, bilang, 6“Ini ruma memang bagus. Ma sonde lama lai, te orang dong kasi rubu abis ini batu samua, sampe rata.”
Hari-hari susa deng sangsara
(Mateos 24:3-14; Markus 13:3-13)
7Ais Yesus pung ana bua dong tanya, bilang, “Bapa Guru! Apa yang Bapa omong tadi tu, kira-kira nanti jadi kapan? Kalo dia pung waktu su deka, nanti dia pung tanda-tanda karmana?”
8Ju Yesus manyao, bilang, “Asal bosong jaga bae-bae ko jang kaná tipu. Te nanti ada macam-macam orang datang puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus.’ Ada laen lai yang bilang, ‘Hari kiamat su deka-deka datang!’ Ma jang parcaya! 9Kalo bosong dengar kabar, bilang, orang dong bakaco deng baparáng di mana-mana, na, sonde usa taku. Memang, itu samua musti jadi lebe dolo. Ma hari kiamat balóm sampe.
10Nanti satu suku baparáng lawan suku laen. Satu negara baparáng lawan negara laen. 11Nanti ada tana goyang bésar-bésar. Di mana-mana ada musim lapar yang hebat, deng panyaki bahaya marajalela. Nanti orang ju lia ame hal yang bekin bulu badan badiri, deng tanda-tanda hebat di langit. 12Ini hal dong samua balóm jadi abis, ma nanti orang dong tangkap sang bosong, deng siksa sang bosong, tagal bosong parcaya sang Beta. Ais dong sarakan sang bosong pi urus parkara di ruma sambayang dong, deng tahan sang bosong dalam bui. Dong ju suru sang bosong pi mangada sang raja deng orang pamarenta laen dong. Samua ni, tagal bosong iko sang Beta. 13Ma bosong musti pake itu sampat ko kasi tau sang dong Beta pung Kabar Bae. 14Jadi sonde usa pikir-pikir lebe dolo, bilang, bosong mau bela diri karmana. 15Te nanti Beta kasi kata-kata yang pas ko bosong bela diri. Deng bagitu, bosong pung musu dong sonde tau mau bilang apa lai.aLukas 12:11-12 16-17Nanti banya orang binci mati sang bosong, tagal bosong iko sang Beta. Ada dari bosong pung kelu sandiri, tingka ke mama-papa, kaka-adi, sodara-sodara, deng tamán-tamán dong. Nanti ada dari dong yang cari jalan ko jual buang sang bosong, sampe ada bosong saparu yang kaná bunu. 18Ma bosong jang taku, te nanti Tuhan sonde lupa sang bosong. Rambu satu urat ju sonde bisa gugur dari bosong pung kapala, kalo bukan Dia pung mau. 19Kalo bosong batahan tarús-tarús, tantu Tuhan Allah kasi salamat sang bosong.”
Yerusalem pung jato
(Mateos 24:15-21; Markus 13:14-19)
20Yesus omong tamba, bilang, “Kalo bosong lia musu dong su kepung ame kota Yerusalem, bosong tau, bilang, dia su mau ancor tu. 21Lia bagitu, na, orang di propinsi Yudea bangun lari suda pi gunung. Orang yang di kota ju bangun lari suda. Deng orang yang di kampong sonde usa maso pi kota lai. 22Te Tuhan kirim itu hari-hari susa dong ko hukum orang-orang yang sonde mau dengar sang Dia. Itu samua jadi pas deng apa yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang dari dolu.bHosea 9:7 23Itu waktu, orang yang paling kasian, andia parampuan yang ada dudu parú, deng mama-mama yang ada kasi susu ana mera. Itu waktu, anteru dunya dapa susa, deng orang Yahudi samua sangsara barát, tagal Tuhan Allah mara sang dong. 24Nanti musu bunu sang dong saparu, deng tawan saparu, ko jadi budak pi mana-mana di ini dunya. Ais orang asing yang sonde kanál sang Tuhan Allah, datang inja-inja bekin kamomos di kota Yerusalem, deng kuasai kota pung isi, sampe dong pung waktu tu, abis.”
Manusia Tulen pung datang
(Mateos 24:29-31; Markus 13:24-27)
25Abis Yesus kasi tau so'al Dia pung datang kambali, bilang, “Nanti kalo Manusia Tulen su mau datang kambali, ada tanda-tanda kaluar di matahari, di bulan, deng di bintang dong. Di bumi ju ada tanda, andia laut mangamok deng angin ribut bésar, deng galombang raksasa nae datang. Ini samua bekin manusia dong taku deng bingung, sampe dong sonde tau mau bekin apa lai.cYesaya 13:10, Yeskial 32:7, Yoel 2:31, Dunya Model Baru 6:12-13 26Kuasa-kuasa yang ada di langit dong tagoyang harba-biruk. Lia bagitu ju, orang dong jadi taku mo mati, tagal bumi su mau calaka! 27Abis itu, baru orang dapa lia sang Beta, ‘Manusia Tulen, turun datang deng awan’. Beta turun deng kuasa, deng Beta pung hebat samua.dDaniel 7:13, Dunya Model Baru 1:7 28Kalo ini tanda samua su mulai jadi, na, bosong angka kapala suda, te Tuhan pung waktu su sampe ko kasi salamat sang bosong.”
Umpama dari pohon
(Mateos 24:32-35; Markus 13:28-31)
29Abis itu Yesus angka satu umpama, bilang, “Bosong taro kira bae-bae pohon-pohon dong. 30Kalo dong pung daon su mulai kuning, itu jadi tanda, bilang, musim panas su deka-deka datang. 31Bagitu ju deng itu hari-hari susa dong. Kalo dong su muncul datang, itu jadi tanda, bilang, Tuhan Allah pung parenta su deka-deka datang.
32Beta kasi tau memang! Dari samua orang yang idop sakarang ni, nanti ada yang balóm mati, te itu hari-hari susa su muncul datang. 33Biar langit deng bumi su ilang, ma Beta pung Kata-kata ni batahan tarús.”
Parlú jaga-jaga Tuhan pung datang
34Ais Yesus sambung Dia pung omong, bilang, “Jaga-jaga, te takuju sa Beta su muncul datang! Jang sampe bosong su sonde tau pikir deng batúl lai, ais bosong ada idop deng minum mabo, deng barepot cari idop ena-ena sa. Jang sampe bosong sonde baca dia pung tanda, tagal bosong batasibu deng urusan laen. 35Kalo Beta datang kambali, sonde ada satu orang ju yang bisa sambunyi diri dari Beta pung muka. 36Jadi, jaga-jaga salalu. Sambayang jang putus-putus, ko biar bosong bisa batahan di teng-tenga itu susa samua. Deng bagitu, kalo Beta su datang kambali, bosong sonde malu badiri di Manusia Tulen pung muka.”
37Tiap hari Yesus pi ajar di Ruma Sambayang Pusat. Ma kalo su malam Dia kaluar dari Yerusalem ko pi tidor di kampong di gunung Saitun situ.eLukas 19:47 38Papagi sakali, banya orang dong su datang bakumpul, ko mau dengar Dia ajar di Ruma Sambayang Pusat.
Kapala agama Yahudi pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Tuhan Yesus
(Mateos 26:1-5; Markus 14:1-2; Yohanis 11:45-53)
221Itu waktu, su deka deng orang Yahudi dong pung hari bae, andia pesta Roti Bakál. Di itu hari bae, dong ju potong domba ko bekin pesta Paska. Dong bekin bagitu ko inga tempo dolu, waktu dong pung nene-moyang kaluar dari Masir.aKaluar dari Masir 12:1-27 2Itu waktu, kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng guru agama dong ada cari-cari jalan ko mau bunu sang Yesus. Ma dong taku itu orang banya bekin kaco, tagal dong suka dengar sang Dia.
Yudas jual buang sang Tuhan Yesus
(Mateos 26:14-16; Markus 14:10-11)
3Dari Yesus pung ana bua dua blas orang dong, satu pung nama Yudas Iskariot. Waktu kapala agama Yahudi pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Yesus, setan dong pung bos ada maso pi di Yudas pung hati. 4Ais dia kaluar pi cari kapala agama pung bos-bos deng kapala jaga Ruma Sambayang Pusat. Dia mau basakongkol ko jual buang sang Yesus kasi dong. 5Waktu itu bos-bos dong dengar Yudas pung omong bagitu, ju dong sanáng mo mati. Dong janji, bilang, “Neu! Kalo lu mau jual Yesus kasi sang botong, pasti botong bayar.” 6Yudas satuju. Ju dia mulai cari-cari salák ko jual buang sang Yesus diam-diam kasi sang dong, ko biar orang banya dong sonde tau.
Tuhan Yesus pung ana bua dong sadia pesta Paska
(Mateos 26:17-25; Markus 14:12-21; Yohanis 13:21-30)
7Ju orang Yahudi pung hari bae tu su sampe, ko dong mau horo domba ana ko bekin pesta Paska. 8Ais, Yesus suru Petrus deng Yohanis, bilang, “Bosong dua pi lebe dolo, ko sadia kasi kotong makan pesta Paska sama-sama.”
9Ju dong dua tanya, bilang, “Papa! Botong musti pi ator meja di mana?”
10Dia manyao, bilang, “Kalo bosong maso pi dalam kota Yerusalem, nanti bosong dapa katumu satu laki-laki ada masa'a kumbang aer. Pi iko sang dia sampe di ruma. 11Kasi tau tuan ruma di situ, bilang, ‘Botong pung Bapa Guru ada minta kamar ko mau pake bekin pesta Paska deng Dia pung ana bua dong. Ada, ko?’ 12Nanti itu tuan ruma kasi tunju sang bosong satu kamar luas di lante atas. Dia su sadia langkáp itu kamar. Tenga cuma bosong dua pi sadia makan di situ sa.”
13Ais dong dua pi. Ju dong katumu deng samua yang Yesus su kasi tau memang sang dong. Ju dong sadia makan Paska di situ.
Pesta Paska
(Mateos 26:26-30; Markus 14:22-26; 1 Korintus 11:23-25)
14Waktu samua su siap, Yesus dong datang. Dia ame tampa di kapala meja, deng Dia pung utusan dong ju dudu makan pesta. 15Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Beta su kapingin sakali dudu makan ini pesta Paska deng bosong, lebe dolo dari Beta dapa sangsara. 16Tanda ini bae-bae. Te abis ini, Beta su sonde dudu makan ulang pesta Paska deng bosong lai. Nanti orang tau deng taráng-taráng, bilang, Bapa ada pegang parenta, baru Beta makan pesta ulang lai.”
17Tarús Dia angka ame galás yang ada isi bua anggor pung aer. Ais Dia minta tarima kasi sang Tuhan Allah, ju sorong itu galás kasi sang dong. Tarús Dia omong, bilang, “Tarima ini galás, ko bosong satu-satu minum. 18Inga, é! Mulai ini malam, Beta su sonde minum aer anggor lai. Nanti orang tau deng taráng-taráng, bilang, Bapa ada pegang parenta, baru Beta minum lai.”
19Ais Dia angka ame roti satu balok, ju Dia minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Abis Dia bekin pica-pica itu roti, ju sorong kasi sang dong. Dia bilang, “Ini roti ni, Beta pung badan yang Beta sarakan kasi sang bosong samua. Tiap kali bosong makan ini roti, bosong musti inga sang Beta.” 20Waktu dong su makan abis, ju Dia angka ame galás isi aer anggor. Tarús Dia omong lai, bilang, “Ini anggor ni, Beta pung dara, yang tapo'a ko kasi salamat sang bosong. Tuhan Allah pake ini dara ko ika janji baru deng bosong.bYeremia 31:31-34
21Ma ati-ati, te ada orang yang sakarang dudu sama-sama di ini meja, yang nanti jual buang sang Beta.cLagu Puji dong 41:10 22Memang Beta, Manusia Tulen, musti mati iko Tuhan Allah pung mau. Ma orang yang jual buang sang Beta tu, awas! Te nanti dia pikol dia pung calaka!”
23Dengar bagitu, ju Yesus pung ana bua dong mulai batanya, bilang, “Kira-kira sapa yang mau bekin jahat sang Dia bagitu?”
Tuhan Yesus pung ana bua dong bakanjar so'al sapa yang paling bésar
24Ju Yesus pung ana bua dong mulai bakanjar, bilang, sapa dari dong yang paling bésar.dMateos 18:1, Markus 9:34, Lukas 9:46 25Ma Yesus togor sang dong, bilang, “Di bangsa-bangsa yang sonde kanál sang Tuhan, raja dong tendes dong pung rakyat deng parenta lebe-lebe. Padahal dong mau ko rakyat pange sang dong, bilang, ‘Bapa yang tolong rakyat’. 26Ma bosong sonde bole bagitu. Yang mau jadi orang bésar, dia pung idop musti batúl-batúl jadi sama ke orang kici ko layani samua orang. Yang mau jadi bos musti layani sama ke tukang suru-suru.eMateos 10:42-44; 20:25-27; 23:11, Markus 9:35 27Bosong pikir coba, orang bésar tu, yang mana? Orang yang dudu di meja, ko, yang layani meja? Su tantu orang yang dudu tu, dia yang orang bésar, to? Padahal, Beta sonde bekin diri bagitu. Beta datang ko layani sang bosong.fYohanis 13:12-15
28Bosong ni yang salalu sama-sama deng Beta waktu Beta kaná sangsara. 29Beta pung Bapa su angka sang Beta ko pegang parenta di Dia pung karaja'an. Jadi sakarang Beta ju angka sang bosong, 30ko biar nanti bosong dudu makan satu meja deng Beta di sorga. Beta ju kasi kuasa ko bosong parenta dua blas suku yang ada di Isra'el.”gMateos 19:28
Tuhan Yesus kasi tau nanti Petrus manyangkal sang Dia
(Mateos 26:31-35; Markus 14:27-31; Yohanis 13:36-38)
31Ais Yesus kasi tau sang Petrus, bilang, “Pe'u, Pe'u. Setan dong pung bos ada mau coba kasi pisa bosong samua dari Beta, sama ke orang tapis barás ko kasi pisa dia pung katák dari barás.*Di tulisan bahasa Yunani, dong subu Petrus pung nama laen, andia Simon. 32Ma Beta ada sambayang kasi sang lu, Pe'u, ko biar lu parcaya tarús sang Beta. Nanti kalo lu su kambali datang di Beta, na, lu musti kasi kuat lu pung sodara dong pung hati.”
33Ju Petrus manyao, bilang, “Sonde, Papa! Beta sonde akan kasi tenga sang Papa. Te beta sadia maso bui sama-sama deng Papa. Biar mati sama-sama deng Papa ju, bae.”
34Ma Yesus manyao, bilang, “Pe'u! Dengar bae-bae. Ini malam, ayam balóm kokore'o, ma lu su manyangkal tiga kali, bilang, lu sonde kanál sang Beta.”
Tuhan Yesus pung orang musti siap kaná susa
35Abis ju, Yesus omong sang dong, bilang, “Tempo hari, waktu Beta utus sang bosong ko pi kasi tau Beta pung Kabar Bae pi mana-mana, Beta bilang bosong sonde usa bawa doi, tas, deng sandal. Itu waktu, bosong ada kurang apa?”
Ju dong manyao rame-rame, bilang, “Tempo hari, botong sonde kurang satu apa ju!”hMateos 10:9-10, Markus 6:8-9, Lukas 9:3, 10:4
36Ais Dia omong tamba, bilang, “Ma sakarang su laen. Kalo bosong ada doi, na, bawa. Kalo ada tas, na, bawa ju. Kalo sonde ada kalewang, na, pi jual bosong pung baju satu, ko béli. 37Te orang Yahudi dong anggap Beta ke orang jahat. Ais sabantar lai dong datang tangkap sang Beta. Te itu kaná pas deng apa yang ba'i Yesaya su tulis memang, bilang:
‘Dong cap ame sang Dia sama ke orang jahat!’”iYesaya 53:12
38Dong kasi tau, bilang, “Papa! Botong ada bawa parang dua.”
Ju Yesus manyao, bilang, “Cukup su. Sonde usa omong itu lai!”
Tuhan Yesus pi sambayang di gunung Saitun
(Mateos 26:36-46; Markus 14:32-42)
39Abis makan Paska ju, Yesus deng Dia pung ana bua dong kaluar pi di gunung Saitun, sama ke biasa. 40Sampe di situ ju, Dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong musti sambayang ko biar bosong jang kaná coba'an.”
41Abis Dia ondor dari dong sadiki. Dia jalan sonde talalu jao, ju tikam lutut ko sambayang, bilang, 42“Papa! Kalo Papa mau, na, angka buang jao-jao ini sangsara dari Beta. Ma jang iko Beta pung mau; biar iko Papa pung mau sa.” 43[Ais Tuhan pung ana bua satu dari sorga datang ko kasi kuat Dia pung hati. 44Te Dia su sangsara satenga mati, sampe Dia pung karingat tetes kaluar sama ke dara.]Tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae sonde tulis ayat 43-44 ni.
45Sambayang abis, ju Dia bangun ko pi katumu deng Dia pung ana bua dong. Ma dong ada tidor, tagal dong talalu cape deng hati susa. 46Ais Yesus togor, bilang, “Naa! Akurang ko bosong ada tidor?! Lebe bae bosong sambayang ko biar coba'an datang, na, bosong sonde jato.”
Dong tangkap sang Tuhan Yesus
(Mateos 26:47-56; Markus 14:43-50; Yohanis 18:3-11)
47Yesus masi omong bagitu, te Yudas (satu dari ana bua dua blas orang tu), datang deng bawa orang banya. Dia datang deka-deka sang Yesus ko mau paló-ciom sang Dia. 48Ma Yesus togor sang dia, bilang, “We, Yudas! Lu mau jual buang sang Manusia Tulen pake ciom, ko?”
49Waktu Yesus pung ana bua laen dong dapa tau Yudas pung akal jahat bagitu, ju dong tanya sang Yesus, bilang, “Papa! Botong lawan sa sang dong, ko? Te botong ada bawa parang.” 50Ju satu dari dong cabu dia pung parang, ais potong bekin putus satu orang pung daon talinga sablá kanan. Itu orang tu, kapala agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru.
51Ma Yesus manyao, bilang, “Suda lai! Jang lawan sang dong!” Ju Dia sonto itu orang pung talinga, ais bekin bae sang dia.
52Orang-orang yang datang tangkap Yesus tu andia: kapala agama Yahudi pung bos-bos, tua-tua adat deng tukang jaga Ruma Sambayang Pusat. Yesus tanya sang dong, bilang, “Karmana? Bosong pikir Beta ni, orang jahat, sampe bosong datang tangkap sang Beta pake kalewang deng kayu kudung, ko? 53Tiap hari Beta ajar sang bosong di Ruma Sambayang Pusat, ma sonde ada satu orang datang tangkap sang Beta. Ma biar sa! Ini, bosong pung waktu sa. Sakarang setan dong pung bos yang pung kuasa ni!”jLukas 19:47, 21:37
Petrus manyangkal sang Tuhan Yesus
(Mateos 26:57-58,69-75; Markus 14:53-54, 66-72; Yohanis 18:12-18, 25-27)
54Ais dong tangkap ame sang Yesus, ju dong hela bawa sang Dia pi di kapala agama Yahudi pung bos bésar pung ruma. Petrus ju ada iko sambunyi-sambunyi dari balakang. 55Di itu ruma pung kintal orang ada bekin api unggun. Petrus ju pi iko dudu panggang api di situ. 56Ada satu hamba parampuan dapa lia sang Petrus dudu deka api. Dia lia bae-bae Petrus pung muka, abis dia lapor kasi tau orang laen di situ, bilang, “Hee! Ini orang ju iko-iko sang Yesus!”
57Ma Petrus manyangkal, bilang, “Sonde! Beta sonde kanál itu Orang ma. Lu ada tau apa?”
58Sonde lama, ju ada satu orang buang mata ko lia sang Petrus, abis omong, bilang, “Memang, lu ni, satu dari Yesus pung orang dong, to?”
Ma Petrus protes, bilang, “Sonde! Lu sambarang sa!”
59Kira-kira satu jam lai ju, ada satu orang laen lai omong, bilang, “Woi! Beta tau, ini orang ni, Yesus pung ana bua satu, te dia ju orang Galilea.”
60Ma Petrus manyangkal deng karás, bilang, “Lu omong kosong tu!” Pas Petrus omong bagitu, ju ayam kokore'o.
61Ju Yesus bale muka ko lia sang dia. Ais Petrus inga Yesus pung omong tadi tu, bilang, “Ini malam, ayam balóm kokore'o, ma lu su manyangkal sang Beta tiga kali.” 62Inga ame bagitu, ju Petrus jalan kaluar dari itu kintal deng manangis makarereu.
Dong papoko deng hina sang Tuhan Yesus
(Mateos 26:67-68; Markus 14:65)
63Ais, itu orang yang jaga sang Yesus mulai olok-olok sang Dia, deng papoko barmaen sang Dia. 64Tarús dong tutu ame Dia pung mata pake kaen, abis dong tanya, bilang, “Hoi! Kalo lu jadi Tuhan pung jubir, na, coba lu rai! Sapa yang falungku sang lu?” 65Ais ju dong maki ancor sang Dia.
Tuhan Yesus di tampa urus parkara agama
(Mateos 26:59-66; Markus 14:55-64; Yohanis 18:19-24)
66Papagi sakali, kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama, deng tua-tua adat dong su bakumpul ko urus Yesus pung parkara. Ais dong suru ko orang hela bawa Yesus datang di tampa urus parkara agama. 67Waktu Dia su maso, ju dong tanya sang Dia, bilang, “Coba lu kasi tau dolu! Lu ni memang batúl-batúl itu Kristus, ko?”
Ma Dia manyao, bilang, “Biar Beta manyao batúl ju, bosong sonde parcaya. 68Ais kalo Beta tanya bale sang bosong satu hal, pasti bosong sonde manyao. 69Sonde lama lai, Tuhan Allah mau pake Dia pung kuasa hebat, ko angka nae sang Beta, Manusia Tulen ni. Ais Beta dudu di Dia pung sablá kanan ko parenta sama-sama deng Dia.”kLagu Puji dong 110:1
70Dengar bagitu, ju dong samua tanya, bilang, “Kalo bagitu, lu pikir, bilang, lu ni, Tuhan Allah pung Ana, ko?”
Ju Yesus manyao, bilang, “Memang, bosong pung omong bagitu, batúl.”
71Ju itu orang yang urus parkara dong rame-rame omong, bilang, “Kotong samua su dengar sandiri, wuang? Dia angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana. Ini, hojat! Iko kotong pung atoran agama, kalo ada orang bekin diri sama ke Tuhan, itu orang musti mati. Jadi, karmana? Kotong sonde parlú saksi lai. Hukum mati sang Dia su.”
Dong bawa sang Tuhan Yesus pi gubernor Pilatus
(Mateos 27:1-2,11-14; Markus 15:1-5; Yohanis 18:28-38)
231Ma, yang urus parkara agama Yahudi dong tu, sonde ada pung hak ko hukum mati orang. Andia ko dong bawa sang Yesus pi mangada sang gubernor dari pamarenta Roma di situ, andia Pilatus. Dong mau ko gubernor yang hukum sang Dia. 2Jadi, sampe di gubernor pung muka, ju dong kasi tau Yesus pung sala-sala dong, bilang, “Ini orang ni, tukang lawan pamarenta Roma. Dia ajar, bilang, orang jang bayar pajak kasi pamarenta. Dia ju angka diri bilang dia ni, Kristus, orang Yahudi pung raja.”
3Dengar bagitu, ju gubernor tanya sang Dia, bilang, “Batúl, ko? Lu ni, orang Yahudi pung raja, ko?”
Tarús Yesus manyao, bilang, “Batúl. Sama ke pak omong tu.”
4Pareksa abis, ju gubernor mangada itu kapala agama pung bos-bos deng itu orang banya. Ais dia bilang, “Bagini. Beta sonde dapa ini Orang pung sala sadiki ju.”
5Ma dong batahan, bilang, “Sonde, pak gub. Ini orang pi ajar di mana-mana, tusu-tusu rakyat ko marontak. Dia bekin kaco mulai dari propinsi Galilea sampe di kota Yerusalem sini.”
Gubernor kirim Tuhan Yesus pi raja Herodes
6Dengar bagitu ju, gubernor tanya sang dong, bilang, “Kalo bagitu, dia ni, orang Galilea, ko?”
Ju dong manyao, bilang, “Batúl, Pak. Dia dari Galilea!” 7Dapa tau bagitu ju, gubernor kirim sang Yesus pi mangada sang raja Herodes, yang parenta propinsi Galilea. Itu waktu, dia ada di kota Yerusalem. 8Naa, raja Herodes su dengar banya carita so'al Yesus, deng dia su kapingin lia sang Yesus dari dolu. Dia ada harap-harap ko bisa lia Yesus kasi tunju satu-dua tanda heran. Andia ko, waktu dong antar Yesus pi sang dia, dia pung hati sanáng. 9Ju dia tanya macam-macam hal sang Yesus, ma Dia sonde manyao apa-apa. 10Herodes masi ba'omong deng Yesus, ma kapala agama pung bos-bos deng guru agama dong mulai tudu ulang lai Yesus pung sala macam-macam. 11Ais raja Herodes deng dia pung tantara dong mulai iko ejek deng olok-olok bekin hina sang Yesus. Ju dong kasi pake sang Dia satu baju bagus sama ke raja dong biasa pake, ais dong ejek tarús. Abis, dong kirim pulang sang Dia pi gubernor Pilatus. 12Dolu, itu gubernor deng raja Herodes bamusu. Ma mulai itu hari dong dua basobat.
Gubernor kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus
(Mateos 27:15-26; Markus 15:6-15; Yohanis 18:39--19:16)
13Abis ju, gubernor Pilatus pange itu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat laen dong, sama-sama deng itu orang banya, ko datang bakumpul dengar dia pung putusan. 14Dia omong, bilang, “Bosong bawa Yesus datang sang beta, deng tudu sang Dia, bilang, Dia suka tusu-tusu rakyat ko malawan pamarenta Roma. Beta su pareksa sang dia alus-alus di bosong pung muka, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa. 15Raja Herodes su pareksa sang Dia lai, ma sonde dapa Dia pung sala apa-apa ju. Andia ko dia kirim kambali ini Orang sang beta. Ini Orang sonde ada pung sala apa-apa, jadi beta sonde bisa hukum mati sang Dia. 16Jadi, beta mau putus bagini: beta suru firuk sang Dia, abis beta lapás sang Dia.”
17-18Dengar bagitu, ju dong mulai batarea rame-rame, bilang, “Sonde bisa! Bunu sang Dia. Lapás sang Barabas sa.”
[Dong batarea bagitu, tagal tiap taon kalo orang Yahudi dong bekin pesta Paska, gubernor biasa lapás satu orang bui iko dong pung mau.]*Ayat dalam kurung ni, sonde ada di tulisan bahasa Yunani yang paling tua dong. 19(Barabas ni, maso bui tagal dia jadi tukang kipas, marontak lawan pamarenta Roma di kota Yerusalem, deng dia ju bunu orang.)
20Ma gubernor mau lapás sang Yesus. Jadi dia tanya ulang sang orang banya dong, bilang, “Karmana kalo beta lapás sang Yesus ni?”
21Ma dong samua batarea rame-rame, bilang, “Sonde! Paku bekin mati sang Dia di kayu palang sa! Paku bekin mati sang Dia di kayu palang!”
22Ma gubernor rasa itu sonde batúl, ais dia tanya ulang lai kali yang katiga, bilang, “Akurang ko beta musti paku bekin mati sang Dia bagitu? Dia pung jahat apa? Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa satu alasan juga ko mau hukum bekin mati sang Dia. Jadi, biar ko beta suru firuk sang Dia sa, abis lapás sang Dia.”
23Ma itu orang samua batarea lebe kuat lai, ko paksa mau paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Ahirnya, gubernor sonde bisa tahan, 24ju dia putus iko dong pung mau sa. 25Ais dia lapás sang Barabas, yang tukang marontak deng tukang bunu orang tu. Ma dia sarakan Yesus pi dong pung tangan, ko biar dong bekin sang Dia iko dong pung mau.
Dong paku tagantong sang Tuhan Yesus di kayu palang
(Mateos 27:32-44; Markus 15:21-32; Yohanis 19:17-27)
26Ais itu, dong hela bawa sang Yesus kaluar dari kota Yerusalem. Di tenga jalan dong katumu satu orang yang baru datang dari kota Kirene. Dia pung nama Simon. Dong paksa sang dia ko pikol ganti Yesus pung kayu palang, ais jalan iko Yesus pung balakang.
27Itu hari, banya orang datang iko manonton sang Yesus. Ada ju mama-mama yang manangis makarereu sang Dia. 28Dengar dong manangis bagitu, ju Yesus mangada sang dong, abis omong, bilang, “We! Mama-mama dari Yerusalem. Sonde usa manangis kasi Beta. Lebe bae manangis kasi bosong pung diri sandiri, deng bosong pung ana-ana dong. 29Te nanti beso-lusa susa bésar mau datang, sampe orang omong, bilang, ‘Parampuan yang paling barontong, andia parampuan yang sonde parná barana, deng yang sonde parná kasi susu ana mera.’ 30Waktu itu susa bésar datang, orang dong sangsara mo mati, sampe dong minta, bilang, ‘Lebe bae, gunung-gunung rubu datang ko tendes ame sang botong su!’ Dong ju omong, bilang, ‘Deng sangsara bagini, lebe bae bukit-bukit kubur ame sang botong su!’aHosea 10:8, Dunya Model Baru 6:16 31Naa, kalo orang bisa bekin susa bagini buat orang yang sonde ada pung sala, apalai deng orang jahat?”Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “Kalo orang bisa bekin bagini kasi pohon yang masi idop, apalai deng pohon yang su mati.”
32Waktu tantara dong bawa sang Yesus tu, dong ju hela bawa dua orang jahat ko mau hukum bekin mati sama-sama deng Dia. 33Dong sampe di satu tampa, nama ‘Tulang Kapala’. Ju dong paku sang Yesus deng itu dua orang jahat di dong satu-satu pung kayu palang. Ais dong tanam kasi badiri itu kayu palang dong. Dong gantong orang jahat satu di Yesus pung sablá kanan, deng yang satu lai di Dia pung sablá kiri.
34[Itu waktu, Yesus sambayang, bilang, “Bapa! Lupa buang ini orang dong pung sala, te dong sonde tau apa yang dong bekin.”]Kalimat dalam kurung ni, sonde ada dalam banya tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae. Abis ju, tantara dong hela lot ko mau tau sapa yang dapa Dia pung pakean.bLagu Puji dong 22:19
35Banya orang datang manonton di itu tampa. Orang Yahudi pung bos-bos dong olok-olok sang Yesus, bilang, “Dia su kasi salamat orang laen, ma sonde bisa kasi salamat Dia pung diri sandiri. Kalo Dia ni batúl-batúl Kristus, yang Tuhan Allah su pili memang, na, tenga ko Dia turun sandiri dari itu kayu palang suda.”cLagu Puji dong 22:8
36Itu tantara dong ju ejek sang Dia. Dong kasi minum sang Dia anggor asam,dLagu Puji dong 69:22 37deng batarea olok-olok, bilang, “Kalo lu ni batúl-batúl orang Yahudi pung raja, na, kasi salamat lu pung diri suda!” 38Dong tulis di satu papan, bilang,
“Ini orang Yahudi pung raja.”
Tarús dong paku itu papan di Yesus pung atas kapala, ko kasi tau alasan dong hukum sang Dia.
39Satu orang jahat yang paku tagantong di Yesus pung sablá ju iko ejek, bilang, “Lu batúl Kristus, ko? Kalo bagitu, na, kasi salamat sang kotong samua su!”
40Ma itu orang jahat satu togor sang dia, bilang, “Weh! Lu ni, sonde taku sang Tuhan Allah, ko? Te lu ju dapa hukum mati sama ke Dia. 41Kotong dua kaná hukum pas deng kotong pung jahat. Ma ini Orang sonde bekin jahat apa-apa.” 42Ju dia omong tamba, bilang, “Yesus, é! Nanti kalo Pak su maso pi Pak pung karaja'an, na, inga sang beta, é.”
43Yesus manyao, bilang, “Beta janji! Ini hari ju, lu maso pi dalam sorga sama-sama deng Beta.”
Tuhan Yesus mati
(Mateos 27:45-56; Markus 15:33-41; Yohanis 19:28-30)
44-45Itu waktu, su tenga hari. Ma matahari sonde bacaya, ais galáp gulita tutu ame itu tampa sampe jam tiga sore. Di Ruma Sambayang Pusat ada gorden bésar yang tagantong ko pele Tuhan Allah pung Kamar yang Paling Barisi. Takuju sa, itu gorden tarobe putus bagi dua.eKaluar dari Masir 26:31-33
46Di Golgota, ju Yesus batarea, bilang, “Bapa! Sakarang Beta sarakan Beta pung roh pi di Bapa pung tangan.” Dia omong abis bagitu, ju Dia pung napas putus memang.fLagu Puji dong 31:5
47Ada komandán tantara Roma yang badiri deka di Yesus pung kayu palang. Waktu dia lia Yesus pung mati tu, ju dia puji Tuhan Allah, bilang, “Waa! Ini Orang batúl-batúl Orang hati lurus, ó!”§Kata bahasa Yunani di sini, dia pung arti ju bisa bilang, “Ini Orang sonde ada pung sala.”
48Waktu orang banya yang bakumpul di situ dapa lia Yesus pung mati ju, dong manyasal, ais pulang deng hati susa. 49Ma Yesus pung orang dong ada badiri dari jao, ko lia Dia pung mati. Mama-mama yang iko sang Dia dari Galilea sampe di Yerusalem, ju ada di situ.gLukas 8:2-3
Dong kubur sang Tuhan Yesus
(Mateos 27:57-61; Markus 15:42-47; Yohanis 19:38-42)
50-51Waktu Yesus su mati ju, ada satu orang cari jalan ko mau kasi turun Dia pung mayat dari kayu palang. Dia pung nama Yusuf, dari kota Arimatea. Dia pung hati lurus, bekin banya hal yang bae. Dia ada tunggu-tunggu ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung pegang parenta. Dia ju anggota yang dudu urus parkara agama Yahudi, ma dia sonde satuju deng dong pung putusan ko hukum mati sang Yesus. 52Tagal dia mau kasi turun Yesus pung mayat dari kayu palang, dia pi mangada sang gubernor Pilatus ko minta mau urus itu mayat. 53Dapa isin ju, dia pi kasi turun. Ais dia bungkus itu mayat deng kaen alus. Tarús dia pi taro itu mayat dalam satu lobang batu, yang orang baru pahat abis. Itu tampa kubur tu, balóm ada yang pake. 54Yesus pung mati tu, kaná deng hari Jumat. Waktu Yusuf dong su kubur abis tu, hari su sore. Kalo matahari su tanggalám, na, orang Yahudi pung hari sambayang su mulai.
55Itu mama-mama yang datang sama-sama deng Yesus dari Galilea, dong ju pi iko sang Yusuf ko mau tau dia taro itu mayat di kubur mana. 56Lia bae-bae itu kubur pung tampa, ais itu mama dong pulang ko sadia rampe deng minya wangi. Waktu matahari tanggalám, ju dong barenti karjá, iko orang Yahudi pung atoran hari sambayang. Dong tunggu hari sambayang lewat, baru dong mau pi siram Yesus pung mayat.hKaluar dari Masir 20:10, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:14
Tuhan Yesus idop kambali!
(Mateos 28:1-10; Markus 16:1-8; Yohanis 20:1-10)
241Hari Minggu amper siang, itu mama dong bawa itu minya wangi deng rampe ko pi Yesus pung kubur. 2Waktu dong sampe di sana, dong dapa lia batu bésar yang dong pake ko tutu itu kubur pung pintu, su taguling pi pinggir. 3Tarús dong maso pi dalam kubur, ma dong sonde dapa lia Yesus pung mayat di situ. 4Jadi dong tabingung-bingung. Takuju sa, ada dua orang yang pake pakean bakilat, datang badiri di dong pung sablá. 5Itu mama dong taku mo mati, ais tondo sampe di tana. Ju itu dua orang tanya, bilang, “Akurang ko bosong datang cari orang yang idop di orang mati dong pung tampa? 6Yesus su sonde ada di sini lai! Te Dia su idop kambali. Mangkali bosong su lupa apa yang Dia parná bilang waktu masi di Galilea, ko? 7Te Dia kasi tau memang, bilang, nanti dong jual buang Manusia Tulen pi orang jahat pung tangan. Ais dong paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Ma dia pung lusa, Dia su idop kambali.”aMateos 16:21, 17:22-23, 20:18-19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33
8Dengar bagitu, baru dong dapa inga Yesus pung omong dolu tu. 9Ju dong pulang capát-capát, ko kasi tau samua-samua sang Yesus pung ana bua yang sablás orang, deng orang-orang laen yang iko sang Dia. 10(Mama-mama yang pi kubur tu, andia Yakobis pung mama Maria, deng Maria dari kampong Magdala. Ada ju Yohana deng barapa mama laen lai. Dong tu yang pi carita ini samua kasi Yesus pung utusan dong.)
11Ma waktu ana bua dong dengar itu carita, dong pikir itu mama dong omong kosong sa.
12Ma Petrus bangun ko lari-lari pi kubur. Sampe di sana, dia lia maso pi dalam itu kubur, ma dia cuma dapa lia kaen bungkus mayat sa. Tarús dia pulang deng pikir-pikir bilang, “Ini su karmana, é?”*Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang sonde tulis ini ayat 12.
Dua ana bua katumu sang Tuhan Yesus di jalan pi Emaus
(Markus 16:12-13)
13Itu hari ju, Yesus pung ana bua dua pi di satu kampong, nama Emaus. Dia pung jao kira-kira 11 kilo dari kota Yerusalem.Tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, “60 stadia dari Yerusalem”. 60 stadia tu, sama deng 11,1 kilo. 14Dong bajalan deng ba'omong Yesus pung mati. 15Takuju sa, Yesus sandiri deka-deka sang dong dua, ais jalan sama-sama deng dong. 16Ma dong sonde kanál, kalo, Dia tu, Yesus, te Tuhan ada bekin ko dong jang kanál. 17Ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong dua ni, asik ba'omong apa, é?”
Dengar bagitu, ju dong dua badiri. Dong pung muka tingka ke susa sakali. 18Ais, yang pung nama Kleopas, tanya sang Dia, bilang, “Pak ni, tingka ke orang baru yang sonde tau apa-apa yang baru-baru ni jadi di Yerusalem, ko?”
19Ju Yesus tanya, bilang, “Ada apa tu?”
Dong manyao, bilang, “Ko Yesus, dari Nasaret tu! Dia tu batúl-batúl Tuhan Allah pung jubir. Deng Tuhan kasi kuasa sang Dia ko bekin tanda heran macam-macam. Dia ju pintar ajar orang. Orang dong samua sanáng deng Dia. Deng Tuhan ju sanáng deng Dia.
20Ma tau-tau, te botong pung kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat tangkap ame sang Dia. Tarús dong sarakan sang Dia pi gubernor ko hukum mati sang Dia. Ais dong paku bekin mati sang Dia di kayu palang. 21Mula-mula botong samua harap, bilang, Dia tu, Kristus, yang datang kasi lapás botong pung bangsa dari orang pamarenta Roma yang tendes sang botong. Ma hari Jumat baru-baru ni, dong su bunu sang Dia.
22Sakarang, botong su tamba bingung. Te tadi botong pung mama dong datang lapor, bilang, pagi-pagi dong ada pi kubur. 23Ma dong carita, bilang, Yesus pung mayat su ilang. Ais dong dapa lia Tuhan Allah pung ana bua dari sorga, yang kasi tau sang dong, bilang, Yesus su idop kambali! 24Dengar bagitu, ju botong pung kawan barapa orang lari pi kubur. Ais dong ju dapa lia sama ke itu mama-mama dong pung omong tu. Dong sonde dapa lia Yesus pung mayat ju.”
25Dong dua carita abis bagitu, ju Yesus togor sang dong, bilang, “Bosong pung bodo lai! Akurang ko bosong sonde mau parcaya apa yang Tuhan pung jubir dong su kasi tau memang dari dolu! 26Te dong su tulis, bilang, Kristus tu, musti dapa sangsara macam bagitu, baru Dia tarima hormat deng kuasa yang hebat.” 27Tarús Yesus ajar sang dong, samua yang Tuhan pung jubir dong su tulis memang so'al Kristus. Mulai dari ba'i Musa pung tulisan, sampe deng jubir-jubir laen dong pung.
28Waktu dong su amper sampe di Emaus, ju Yesus bekin tingka ke Dia mau jalan tarús. 29Ma dong dua minta, bilang, “Papa! Tenga manumpang sa deng botong ini malam, te matahari su mau tanggalám ni.” Ju Yesus maso sama-sama deng dong pi dalam ruma.
30Waktu dong dudu mau makan, ju Yesus ame roti satu balok. Tarús Dia sambayang minta tarima kasi sang Tuhan Allah, ais Dia bekin pica-pica itu roti. Waktu Dia sorong itu roti kasi dong dua, 31baru dong dua kanál, bilang, itu, Yesus. Ma takuju ju, Dia ilang dari dong pung muka! 32Ju dong dua ba'omong, bilang, “Waa! Waktu dengar Dia omong bekin taráng jubir dong pung tulisan tadi, kotong rasa tingka ke kotong pung hati ada manyala-manyala.”
33Itu waktu ju, dong dua bangun ko pulang memang pi Yerusalem. Dong katumu deng Yesus pung ana bua sablás orang, deng orang laen dong yang ada bakumpul di situ. 34Ju itu ana bua dong kasi tau sang dong dua, bilang, “Memang batúl! Tuhan Yesus su idop kambali! Tadi Dia kasi tunju diri sang bu Pe'u.”Tulisan bahasa Yunani bilang ‘Simon’ di sini. Simon tu, andia Petrus pung nama laen.
35Ais, itu dua orang ju carita samua yang jadi di jalan, sampe dong dua bisa kanál sang Yesus waktu Dia bekin pica-pica roti.
Tuhan Yesus tunju muka sang ana bua dong
(Mateos 28:16-20; Markus 16:14-18; Yohanis 20:19-23; Utusan dong pung Carita 1:6-8)
36Waktu dong masi bacarita bagitu, takuju sa, Yesus sandiri su badiri di dong pung teng-tenga. Dia kasi salam sang dong, bilang, “Saloom!”
37Ma dong takuju deng taku, te dong kira itu hantu.
38Ma Yesus omong, bilang, “Akurang ko bosong taku bagini? Bosong sonde parcaya, bilang, ini Beta yang su idop kambali, ko? 39Coba lia Beta pung tangan deng kaki. Ini Beta. Sorong tangan ko raba sandiri sa! Biar bosong parcaya, bilang, ini Beta, bukan hantu. Te hantu sonde ada pung badan, ma bosong samua bisa lia Beta pung badan, to?!”
40Masi omong bagitu ju, Dia kasi lia sang dong bakás luka di Dia pung tangan deng kaki. 41Dong sanáng mo mati, tagal Yesus su idop kambali. Cuma dong babingung, te dong sonde bisa mangarti karmana ko bisa jadi bagitu. Ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong makan apa di sini, é?” 42Ju dong sorong kasi sang Dia ikan panggang sapotong. 43Yesus tarima itu ikan, ais Dia makan di dong pung muka.
44Tarús Dia omong, bilang, “Karmana? Bosong masi inga waktu Beta sama-sama deng bosong dolu? Beta kasi tau tempo hari, bilang, samua yang Tuhan Allah pung jubir dong tulis so'al Beta tu, musti jadi. Andia, dari ba'i Musa, dari jubir laen dong, deng dari buku Lagu Puji dong.”
45Abis ju, Dia buka bekin taráng ko dong mangarti batúl Tuhan pung Tulisan Barisi pung arti. 46Dia omong tamba, bilang, “Tuhan pung jubir dong su tulis, bilang, Kristus, yang Tuhan kirim datang tu, musti dapa sangsara macam-macam, ais Dia mati. Ma nanti dia pung lusa, Dia idop kambali. Ko dong su tulis samua na! 47Sakarang Beta kasi kuasa ko bosong bawa ini Kabar Bae ni pi di samua bangsa, mulai dari Yerusalem sini. Kasi tau sang dong, bilang, orang yang mangaku sala deng kambali pi di Tuhan, nanti Tuhan hapus buang itu sala dong samua. 48Bosong musti jadi saksi ko carita, bilang, Beta dapa sangsara, ais mati, tarús idop kambali. 49Nanti Beta kirim datang Roh yang Barisi, yang Beta pung Bapa su janji. Ma bosong musti tunggu sa di kota Yerusalem sini, sampe tarima kuasa dari sorga.bYoel 2:28-29; Yohanis 14:16-17; Utusan dong pung Carita 1:4
Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga
(Markus 16:19-20; Utusan dong pung Carita 1:9-11)
50Satu hari, Yesus bawa sang dong kaluar kota. Waktu dong sampe deka deng kampong Betania, Dia angka tangan ko omong kasi berkat sang dong.cUtusan dong pung Carita 1:9-11 51Dia masi omong kasi berkat bagitu, ju Dia ta'angka nae pi sorga. 52Lia bagitu ju, dong samua tikam lutut ko sémba sang Dia. Ais dong pulang pi Yerusalem deng hati talalu sanáng. 53Tiap hari dong bakumpul di Ruma Sambayang Pusat ko angka puji sang Tuhan Allah.
Pak Teo! Beta pung carita sampe sini dolo.
Saloom,
Lukas

*1:1: Nama Teofilus dalam bahasa Yunani pung arti, bilang, ‘orang yang sayang sang Tuhan’. Ini Lukas pung buku partama yang dia tulis kasi sang Teofilus.

1:31: Dalam bahasa Ibrani, Yeshua pung arti, bilang ‘Tuhan Allah kasi salamat orang’. ‘Yeshua’ tu, andia Yesus dalam bahasa Yunani. Lia ju Mateos 1:21.

1:33: Bahasa Yunani tulis, bilang, ‘Dia parenta sang Yakob pung ruma’. Dia pung maksud, bilang, ‘Dia parenta sang orang Isra'el dong’.

*3:1-2: Pamarenta Roma pake satu orang Yahudi, nama Yosefus , ko tulis sajara Isra'el di ini jaman. Dia ju tulis so'al orang yang pegang parenta deng dong pung kelu. Andia ko kotong tau, bilang, Herodes di sini, pung nama laen, andia Herodes Antipas . Dia pung bapa, andia Herodes Bésar (Mateos 2:1-22; Lukas 1:5). Filipus di sini, andia Herodes Antipas pung kaka. Filipus pung bapa, andia Herodes Bésar; dia pung mama, nama Kleopatra dari Yerusalem. Dia kawin deng Salome, andia Herodias pung ana. Di ayat 3:19 di bawa, ada Filipus laen. Dia tu, Herodes Antipas pung adi. Dia pung bapa, Herodes Bésar ju; ma dia pung mama, nama Mariamne. Dia kawin deng Herodias. Dong dua pung ana nona, nama Salome. Ma dia pung kaka Herodes Antipas rampas ame dia pung bini. (Mateos 14:3; Markus 6:17; Lukas 3:19).

3:16: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, ‘mau buka dia pung tali sapatu sa ju, beta sonde pantas.’ Dia pung arti, bilang, Yohanis cuma orang kici sa, biar jadi Tuhan Yesus pung tukang suru-suru ju, dia rasa sonde pantas.

3:19-20: Baca catatan kaki di Lukas 3:1-2. Lia ju Mateos 14:3-4; Markus 6:17-18.

*5:1: Alkitab bahasa Yunani bilang ‘di dano Genesaret pung pinggir’. Dano Genesaret pung nama laen, andia dano Galilea.

5:8-10: Simon, ko Petrus, ko Simon Petrus, itu nama dari satu orang sa.

5:27: Lewi pung nama laen, Mateos.

§5:38: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “Jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.”

*6:15: Partei Selot ni, ada cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Dong ju kasi nama ini partei, bilang, ‘Patriot’.

*8:26: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae tulis, bilang, ‘Gerasa’. Ada tulisan saparu yang tulis, bilang, ‘Gadara’. Deng ada saparu lai yang tulis, bilang, ‘Gergesa’.

8:43: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde tulis “Dia su kasi abis dia pung doi deng harta dong, ko pake bayar kasi dokter-dokter.”

*9:7: Herodes Antipas tu, Herodes Bésar pung ana. Herodes Bésar tu, yang parenta bunu bekin mati ana-ana kici di Betlehem pas Tuhan Yesus pung lahir. Lia Mateos 2:16-18.

9:22: Bahasa Yunani pung cara itong hari, andia, ini hari = hari partama; beso = hari kadua; lusa = hari katiga. Jadi, Tuhan Yesus pung mati, itong hari partama (Jumat Agung), deng Dia pung idop kambali, itong hari katiga, andia lusa (Minggu Paska).

9:53: Orang Samaria pung tampa sémba sang Tuhan ada di gunung Gerisim di dong pung da'era. Dong su lama baparkara deng orang Yahudi yang sémba sang Tuhan Allah di kota Yerusalem.

*10:1: Tulisan Bahasa Yunani saparu ada tulis, bilang, ‘ana bua 72 orang’. Saparu lai, bilang, ‘ana bua 70 orang’. Terjemahan moderen dong, banya yang pili ‘72’.

10:13: Bahasa Indonesia tulis ‘Khorazim’. Yang asli pung, dari bahasa Yunani tulis ‘Choradzin’.

10:17: Tulisan bahasa Yunani saparu ada tulis, bilang, ‘ana bua 72 orang’. Saparu lai, bilang, ‘ana bua 70 orang’. Terjemahan moderen dong, banya yang pili ‘72’.

§10:35: Bahasa Yunani tulis, bilang, “dua denari”.

*11:33: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde tulis, bilang, “ais tutu ame deng bakul”.

*13:6: Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila bahasa Yunani sukei . Ma Alkitab kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa makan dia pung bua. Di Indonesia sablá timur, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Alkitab, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini.

13:21: Bahasa Yunani bilang tarigu 3 sata . Satu sata, kira-kira 12 liter. Jadi, 3 sata, 36 liter tarigu.

*15:8: Bahasa Yunani bilang 10 drakma . Satu drakma, andia tukang pung gaji satu hari.

*16:6: Tulisan bahasa Yunani bilang ‘100 batos ’. Satu batos, andia 35-40 liter.

16:7: Tulisan bahasa Yunani bilang ‘100 koros ’. Satu koros, andia 390 liter.

*17:5: Tulisan bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “utusan”. Lukas suka tulis “utusan” kasi Tuhan Yesus pung ana bua 12 orang dong.

17:36: Ayat 36 sonde ada dalam tulisan bahasa Yunani yang paling bae dong.

*18:38: ‘Raja Daud pung turunan’ tu, satu judul kasi ‘Kristus’, andia Orang yang Tuhan su janji dari dolu. Deng bagitu, ini orang buta mangaku, bilang, Yesus tu, Kristus.

*19:4: Tulisan bahasa Yunani bilang ini pohon sukomorea . Jenis pohon itu sonde ada di Indonesia sablá timur.

19:13: Tulisan bahasa Yunani bilang dia kasi dong, ‘10 mina ’. Satu mina , andia 100 denari , ko satu tukang pung gaji 100 hari karjá.

19:35: Di sana, orang bésar nae kuda, ma orang kici nae keledai. Tuhan Yesus nae keledai tu, jadi tanda Dia pung randá hati. Di Sakaria 9:9, ju ada satu janji yang bilang orang Isra'el pung raja nanti mau datang nae keledai.

*22:31: Di tulisan bahasa Yunani, dong subu Petrus pung nama laen, andia Simon.

22:43-44: Tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae sonde tulis ayat 43-44 ni.

*23:17: Ayat dalam kurung ni, sonde ada di tulisan bahasa Yunani yang paling tua dong.

23:31: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “Kalo orang bisa bekin bagini kasi pohon yang masi idop, apalai deng pohon yang su mati.”

23:34a: Kalimat dalam kurung ni, sonde ada dalam banya tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae.

§23:47: Kata bahasa Yunani di sini, dia pung arti ju bisa bilang, “Ini Orang sonde ada pung sala.”

*24:12: Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang sonde tulis ini ayat 12.

24:13: Tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, “60 stadia dari Yerusalem”. 60 stadia tu, sama deng 11,1 kilo.

24:34: Tulisan bahasa Yunani bilang ‘Simon’ di sini. Simon tu, andia Petrus pung nama laen.

a1:5: 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 24:10; Kaluar dari Masir 7:7

b1:15: Daftar Sensus 6:3

c1:17: Maleaki 4:5-6

d1:19: Daniel 8:16, 9:21

e1:27: Mateos 1:18

f1:32-33: 2 Samuel 7:12, 13, 16, Yesaya 9:7

g1:37: Carita Mula-mula 18:14

h1:48: 1 Samuel 1:11

i1:52: Ayub 5:11, 12:19

j1:46-55: Carita Mula-mula 17:7; 1 Samuel 2:1-10

k1:59: Kapala Agama dong pung Atoran 12:3

l1:76: Maleaki 3:1

m1:79: Yesaya 9:2

a2:21: Lukas 1:31, Kapala Agama dong pung Atoran 12:3

b2:22: Kapala Agama dong pung Atoran 12:1-8

c2:23: Kaluar dari Masir 13:2,12

d2:22-24: Kapala Agama dong pung Atoran 12:6-8

e2:32: Yesaya 42:6, 49:6, 52:10

f2:39: Mateos 2:23

g2:41: Kaluar dari Masir 12:1-27, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:1-8

h2:52: 1 Samuel 2:26, Kata-kata Mutiara 3:4

a3:4-6: Yesaya 40:3-5

b3:7: Mateos 12:34, 23:33

c3:8: Yohanis 8:33

d3:9: Mateos 7:19

e3:12: Lukas 7:29

f3:22: Carita Mula-mula 22:2, Lagu Puji dong 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 9:35

a4:4: Carita Ulang so'al Jalan Idop 8:3, Mateos 4:4

b4:8: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:13

c4:10-11: Lagu Puji dong 91:11-12

d4:12: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:16

e4:18-19: Yesaya 61:1-2

f4:24: Markus 6:4; Yohanis 4:44

g4:25-26: 1 Raja-raja dong 17:1, 8-16

h4:27: 2 Raja-raja dong 5:1-14

i4:32: Mateos 7:28-29

a5:1-3: Mateos 13:1-2, Markus 3:9-10, 4:1

b5:5: Yohanis 21:3

c5:6: Yohanis 21:6

d5:14: Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32

e5:30: Lukas 15:1-2

a6:1: Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:25

b6:3-4: 1 Samuel 21:1-6; Kapala Agama dong pung Atoran 24:9

c6:22: 1 Petrus 4:14

d6:23: 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:16, Utusan dong pung Carita 7:52

e6:31: Mateos 7:12

f6:39: Mateos 15:14

g6:40: Mateos 10:24-25, Yohanis 13:16, 15:20

h6:44: Mateos 12:33

i6:45: Mateos 12:34

a7:22: Yesaya 35:5-6, 61:1

b7:27: Maleaki 3:1

c7:29-30: Mateos 21:32, Lukas 3:12

d7:37-38: Mateos 26:7, Markus 14:3, Yohanis 12:3

a8:2-3: Mateos 27:55-56, Markus 15:40-41, Lukas 23:49

b8:10: Yesaya 6:9-10

c8:16: Mateos 5:15, Lukas 11:33

d8:17: Mateos 10:26, Lukas 12:2

e8:18: Mateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 19:26

a9:3-5: Lukas 10:4-11; Utusan dong pung Carita 13:51

b9:7-8: Mateos 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19

c9:13-14: Mateos 14:21

d9:19: Mateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8

e9:20: Yohanis 6:68-69

f9:23: Mateos 10:38, Lukas 14:27

g9:24: Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25

h9:28-35: 2 Petrus 1:17-18; Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22

i9:46: Lukas 22:24

j9:48: Mateos 10:40, Lukas 10:16, Yohanis 13:20

k9:54: 2 Raja-raja dong 1:9-16

l9:61: 1 Raja-raja dong 19:20

a10:2: Mateos 9:37-38

b10:3: Mateos 10:16

c10:5-8: 1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18

d10:4-11: Mateos 10:7-14, Markus 6:8-11, Lukas 9:3-5; Utusan dong pung Carita 13:51

e10:12: Carita Mula-mula 19:24-28, Mateos 10:15, 11:24

f10:13: Yesaya 23:1-18, Yeskial 26:1--28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4

g10:15: Yesaya 14:13-15

h10:16: Mateos 10:40, Markus 9:37, Lukas 9:48, Yohanis 13:20

i10:19: Lagu Puji dong 91:13

j10:22: Yohanis 3:35, 10:15

k10:27: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18, Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:5

l10:25-28: Mateos 22:35-40, Markus 12:28-34; Kapala Agama dong pung Atoran 18:5

m10:33-34: 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 28:15

n10:38-39: Yohanis 11:1

a11:15: Mateos 9:34, 10:25

b11:16: Mateos 12:38, 16:1, Markus 8:11

c11:23: Markus 9:40

d11:29-30: Mateos 16:4, Markus 8:12; Yunus 3:4

e11:31: 1 Raja-raja dong 10:1-10, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:1-12

f11:32: Yunus 3:5

g11:33: Mateos 5:15, Markus 4:21, Lukas 8:16

h11:42: Kapala Agama dong pung Atoran 27:30

i11:51: Carita Mula-mula 4:8, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 24:20-21

a12:1: Mateos 16:6, Markus 8:15

b12:2: Markus 4:22, Lukas 8:17

c12:10: Mateos 12:32, Markus 3:29

d12:11-12: Mateos 10:19-20, Markus 13:11, Lukas 21:14-15

e12:27: 1 Raja-raja dong 10:4-7, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:3-6

f12:35-36: Mateos 25:1-13; Markus 13:34-36

g12:39-40: Mateos 24:43-44

h12:50: Markus 10:38

i12:53: Mika 7:6

a13:14: Kaluar dari Masir 20:9-10, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:13-14

b13:27: Lagu Puji dong 6:9

c13:28: Mateos 22:13, 25:30

d13:28-29: Mateos 8:11-12

e13:30: Mateos 19:30, 20:16, Markus 10:31

f13:35: Lagu Puji dong 118:26

a14:5: Mateos 12:11

b14:8-10: Kata-kata Mutiara 25:6-7

c14:11: Mateos 23:12, Lukas 18:14

d14:26: Mateos 10:37

e14:27: Mateos 10:38, 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23

a15:1-2: Lukas 5:29-30

a16:13: Mateos 6:24

b16:16: Mateos 11:12-13

c16:17: Mateos 5:18

d16:18: Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11

a17:3: Mateos 18:15

b17:14: Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32

c17:26: Carita Mula-mula 6:5-8

d17:27: Carita Mula-mula 7:6-24

e17:28-29: Carita Mula-mula 18:20--19:25

f17:31: Mateos 24:17-18, Markus 13:15-16

g17:32: Carita Mula-mula 19:26

h17:33: Mateos 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, Yohanis 12:25

a18:14: Mateos 23:12, Lukas 14:11

b18:20: Kaluar dari Masir 20:12-16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16-20

a19:10: Mateos 18:11

b19:26: Mateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18

c19:11-27: Mateos 25:14-30

d19:38: Lagu Puji dong 118:26

e19:46: Yesaya 56:7, Yeremia 7:11

f19:47: Lukas 21:37

a20:9: Yesaya 5:1

b20:17: Lagu Puji dong 118:22

c20:27: Utusan dong pung Carita 23:8

d20:28: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:5

e20:37: Kaluar dari Masir 3:6

f20:42-43: Lagu Puji dong 110:1

a21:14-15: Lukas 12:11-12

b21:22: Hosea 9:7

c21:25: Yesaya 13:10, Yeskial 32:7, Yoel 2:31, Dunya Model Baru 6:12-13

d21:27: Daniel 7:13, Dunya Model Baru 1:7

e21:37: Lukas 19:47

a22:1: Kaluar dari Masir 12:1-27

b22:20: Yeremia 31:31-34

c22:21: Lagu Puji dong 41:10

d22:24: Mateos 18:1, Markus 9:34, Lukas 9:46

e22:25-26: Mateos 10:42-44; 20:25-27; 23:11, Markus 9:35

f22:27: Yohanis 13:12-15

g22:30: Mateos 19:28

h22:35: Mateos 10:9-10, Markus 6:8-9, Lukas 9:3, 10:4

i22:37: Yesaya 53:12

j22:53: Lukas 19:47, 21:37

k22:69: Lagu Puji dong 110:1

a23:30: Hosea 10:8, Dunya Model Baru 6:16

b23:34b: Lagu Puji dong 22:19

c23:35: Lagu Puji dong 22:8

d23:36: Lagu Puji dong 69:22

e23:45: Kaluar dari Masir 26:31-33

f23:46: Lagu Puji dong 31:5

g23:49: Lukas 8:2-3

h23:56: Kaluar dari Masir 20:10, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:14

a24:6-7: Mateos 16:21, 17:22-23, 20:18-19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33

b24:49: Yoel 2:28-29; Yohanis 14:16-17; Utusan dong pung Carita 1:4

c24:50-51: Utusan dong pung Carita 1:9-11